Leestijd: 11 minuten

Ooit werkte ondergetekende als fysiotherapeut toen een oudere dame binnenkwam. Ze liep als de klokkenluider van de Notre Dame en had blijkbaar veel pijn. Na haar verhaal te hebben gehoord bleek ze slechts een gevalletje van spit opgelopen te hebben (oftewel, ze is door haar rug gegaan), wat meestal een vrij onschuldige blessure is, maar wel eentje die gemeen zeer kan doen.

Aangezien het oude besje niet medisch was opgeleid, was ze bang dat er iets in haar rug gebroken was. In haar perspectief stond pijn gelijk aan een breuk, dus geen wonder dat ze angst had.

De meeste pijn van een ‘spitje’ komt echter meestal van zwaar verkrampte rugspieren als gevolg van een heftige contractie op het moment van door de rug gaan.[1] Dus in plaats van haar meteen fysiek te behandelen, ging ik in eerste instantie het gesprek met haar aan. Mijn doelen waren om te zien of ze ontvankelijk zou zijn voor informatie over de anatomie van de rug en het gebruikelijke mechanisme en patroon van spit, en tegelijkertijd om te onderzoeken hoe ze daar fysiek en mentaal op zou reageren.

Tijdens het gesprek bleef ik vragen en checken of ze het verhaal kon volgen en moedigde haar aan om vragen te stellen voor het geval er woorden of concepten waren die ze niet begreep. Zodra ze eenmaal vragen begon te stellen, wist ik dat er een nieuw verhaal over haar pijnlijke rug in haar geest aan het ontwikkelen was.

Het resultaat hiervan was dat de vergelijking: pijn = breuk, werd vervangen door: pijn = behandel deze regio met zorg en beweeg zo normaal mogelijk - maar binnen de pijngrens.[2] Bovendien, waar ze naar de vloer tuurde toen ze de kamer binnenkwam, was haar blik bijna horizontaal toen ze vertrok. Er had een grote verandering plaatsgevonden in haar perspectief en daardoor kon de energie die ze voorheen verspilde aan het piekeren over haar rug, nu volledig worden benut voor het herstel- en ontspanningsproces.

Haar verandering van perspectief werd mogelijk doordat er vertrouwen ontstond: eerst tussen haar en mij, en vervolgens in de helende kracht van haar eigen lichaam. Daarom opende haar geest zich, zodra ze ging openstaan voor het alternatieve verhaal over haar rugpijn, voor nieuwe informatie die uiteindelijk haar eigen verhaal over rugpijn veranderde. Haar perspectief veranderde en wat eerst angst was sloeg om in betrokkenheid en nieuwsgierigheid, waardoor de weg werd vrijgemaakt voor haar fysieke lichaam om alle beschikbare energie te gebruiken voor genezing en ontspanning.

Perspectief behoort tot het domein van bewustzijn. Daarom kunnen we zeggen dat een verandering in perspectief een verandering in bewustzijn is, want het verandert de manier waarop we de wereld ervaren. En de manier waarop we de wereld ervaren, bepaalt voor een groot deel hoe effectief we onze eigen helende krachten kunnen inzetten.

Het geval van de oudere dame is een treffend voorbeeld van een perspectief dat stress, energieverlies en een verstoord herstel veroorzaakte. Wat dus in eerste instantie aandacht nodig had om haar herstel optimaal te ondersteunen, was haar perspectief. 

Veel van de verhalen die de kern vormen van ons perspectief, of referentiekader, zijn gebaseerd op onwetendheid. In het bovenstaande voorbeeld was de dame niet medisch opgeleid. Als ik bovendien nauwelijks naar haar verhaal had geluisterd en haar slechts had toegesproken, of erger nog: als mijn behandeling haar met meer pijn naar huis had gestuurd dan waarmee ze aankwam - dan had ze geen woord geloofd van wat ik dan ook zou hebben gezegd. Bijgevolg zou het verkeerde perspectief met betrekking tot haar medische status niet alleen in stand blijven, maar waarschijnlijk zelfs groeien.

Daarom moet er vertrouwen zijn om ons perspectief te laten veranderen zodat het dienend wordt.

Een van de snelste manieren om vertrouwen te creëren is een oprechte bereidheid om het perspectief van iemand anders te leren kennen. Dat kan alleen aanwezig zijn als we niet bang zijn om ‘fouten’ te maken. Met andere woorden: hoe rigider ons eigen perspectief is, hoe moeilijker het wordt om relaties op te bouwen die gebaseerd zijn op vertrouwen (en liefde).

Een interessant verhaal gaat over een briljante student die voor een test een 9 had gehaald en als gevolg daarvan zelfmoord overwoog. Schrijver en coach Kimberley Key vertelt:

“Hij beschreef hoe zijn vader hoge standaarden van perfectie stelde aan hem en zijn broers en zussen. Met een 9 zou hij worden onterfd en hij zou liever dood zijn dan de toorn van zijn vader te ervaren.”

Volgens het perspectief van de vader was fouten maken duidelijk slecht. In zijn overtuiging het juiste te doen, wil hij zijn nakomelingen behoeden voor de gevaren en gevolgen van het maken van fouten door te dreigen met onterving; let wel, wanneer ze fouten maken in zijn perspectief. Aangezien kinderen vaker wel dan niet het gedrag van hun ouders kopiëren, had de student bijna de afkeer van zijn vader tegen fouten maken overgenomen.[3] Als dat zou zijn gebeurd, zou hetzelfde schadelijke perspectief zeker aan een volgende generatie zijn doorgegeven.

Schadelijk omdat het perfectionisme van de vader slechts intolerantie, ellende en wantrouwen met zich meebrengt.

Wanneer we mensen ontmoeten met starre en rigide meningen en perspectieven, bedenk dan dat inflexibiliteit voortkomt uit onzekerheid. Als algemene regel kunnen we stellen dat hoe luider we schreeuwen, hoe strakker we de teugels aanhalen, hoe onzekerder we zijn. In het geval van de vader is er een goede kans dat zijn dominante ouder autoritair was,[4] met een neiging om hem streng te straffen wanneer ‘fouten’ werden gemaakt. Straf en strengheid echter, vooral als die niet in evenwicht worden gebracht met liefde, gelach, knuffels en genegenheid, kweekt per definitie angst en wantrouwen. Accepteren dat we feilbaar zijn en dat we allemaal fouten maken, opent de deur naar compassie, vrede, dankbaarheid, vrolijkheid en ontspanning.[5]

Bovendien wordt vaak over het hoofd gezien dat verschillende perspectieven tegelijkertijd waar kunnen zijn.

Stel je een groot getal 6 voor dat in het zand op een strand wordt getekend. Twee mensen bekijken het; de ene staat onderaan de figuur en de andere bovenaan. Voor de persoon die onderaan staat lijkt de figuur inderdaad op een zes, maar voor degene die bovenaan staat lijkt het op een nummer negen. Beide perspectieven zijn correct, maar als de waarnemers niet bereid zijn om de figuur vanuit het gezichtspunt van de ander te bekijken, zal hun waarneming waarschijnlijk eindigen in conflict.

Om een verandering in perspectief te laten plaatsvinden moet er eerst een staat van openheid en nieuwsgierigheid zijn, een bereidheid om toe te geven dat we niet alles weten en een wens om ons blikveld te verruimen. Maar hoe komen we daar? Als we worden geregeerd door inflexibiliteit en wantrouwen zal elk advies dat niet overeenkomt met onze eigen perspectief of standpunten als gevaarlijk of bedreigend worden beschouwd – ongeacht waar het vandaan komt.

Dus welke andere middelen hebben we dan tot onze beschikking om in een open, ontvankelijke staat van zijn te komen? Sta mij toe er twee bespreken: teleurstelling en persoonlijke ervaring.

Op 34-jarige leeftijd leek er eindelijk een doorbraak in de muziek te komen toen er een telefoontje kwam of ik een van Nederlands meest getalenteerde en beruchte hardrockbands kon helpen: Vengeance. Hun drummer stopte midden in een tournee en ze hadden snel een vervanger nodig. Ik leerde de setlijst en een paar dagen later speelde ik het eerste optreden met hen.

De aankondiging hun nieuwe drummer te zijn bracht me in ecstase, maar die duurde niet lang omdat het niveau van professionaliteit en kameraadschap binnen de band in geen enkel opzicht voldeed aan mijn verwachtingen. Ik herinner me dat ik dacht:

“Als dit is wat het betekent om professioneel muzikant te zijn, laat dan maar.”

Op dat moment stierf mijn droom om ‘het te maken’ in de muziek en minder dan een jaar na het toetreden verliet ik de band met een merkwaardige mix van teleurstelling en...opluchting.

Want in werkelijkheid, en heel paradoxaal, bleek de overtuiging dat vrijheid gevonden kon worden door middel van rijkdom en roem een zelfgemaakte gevangenis. Gehechtheid aan die overtuiging beperkte mijn perspectief tot een erg smalle tunnel. Dat wil niet zeggen dat er geen toffe momenten en ervaringen waren tijdens mijn actieve jaren, maar er was geen ruimte om andere specifieke talenten en passies van mijn organisme te ontdekken. Toen de onhaalbaarheid van de ‘rijkdom en roem droom’ werd erkend en geaccepteerd, opende de hele wereld zich om te beginnen de unieke talenten en aangeboren aanleg te ontdekken waar mijn specifieke lichaam en geest uit bestaan.

Om de kracht van persoonlijke ervaringen voor het veranderen van iemands perspectief te bewijzen, volgt hier nog een verhaal dat misschien herkenbaar is als je nog student bent (of ooit was).

In 2014, als 40-jarige student, was ik succesvol halverwege de fysiotherapie opleiding gekomen. Maar omdat ik voor het eerst student was, raakte ik betoverd door alle kennis en vaardigheden die we mochten leren en oefenen. Bovendien groeide de overtuiging dat ik een ontelbaar aantal kwalen kon ‘genezen’, dus wilde ik deze geweldige inzichten en vaardigheden met zoveel mogelijk mensen delen. Ondanks mijn enthousiasme (of beter: gretigheid) werd het vrij snel duidelijk dat zodra ik op mijn fysiotherapie-praatstoel ging zitten, mensen zich op een gegeven moment vrij letterlijk gingen afkeren.

Dat introduceerde het fenomeen dat ongevraagd advies meestal helemaal niet werd gewaardeerd. Het interessante was echter dat, hoewel mijn advies niet werd gevraagd of gewaardeerd, er geen afkeer van mij persoonlijk was. Met andere woorden, ik mocht de ‘fout’ maken om ongevraagd advies te geven, maar behalve dat er niet naar werd geluisterd, werd ik er niet voor gestraft. De meeste mensen begrepen mijn enthousiasme en lieten het daarbij.

Zodra er begrip kwam over wat er gebeurde, veranderde mijn gedrag vrij snel in slechts praten over fysiotherapie wanneer het onderwerp ter sprake kwam of als iemand er specifiek om vroeg. In dit geval creëerde de ervaring om een fout te mogen maken vertrouwen in mijn vaardigheden om te leren en bij te stellen.

Ten slotte zullen we een ander wijdverspreid perspectief bespreken wat niets minder is dan een misvatting van de grootste orde, namelijk dat ‘iedereen mij ziet zoals ik mezelf zie.’ Deze misvatting werd effectief teniet gedaan tijdens een workshop over ‘Veiligheid op de Werkplek’ met een collega fysiotherapeut aan twee groepen bouwvakkers.

Ons programma bestond uit een theoretisch en praktisch deel. In het theoretische gedeelte bespraken we met name de invloed van stress op focus en concentratie. We wisselden gedachten uit over hoe we stress in onszelf en anderen kunnen herkennen en hoe het een negatieve invloed kan hebben op de veiligheid in vaak moeilijke werkomstandigheden voor deze jongens.

Voor het praktische gedeelte legden we in hun fabriekshal een parcours aan met verschillende stations. Elk station vertegenwoordigde een bepaald element van hun werkelijke werkomstandigheden, waarbij zij bepaalde bewegingen moesten uitvoeren die aan verschillende omstandigheden herinnerden (die wij hadden geobserveerd tijdens een bezoek aan een van hun werkplekken). Tevens hadden we dit onderdeel voorzien van een competitie-element om de deelnemers te prikkelen.

‘s Ochtends startten we met de eerste groep. Nadat het theoretische gedeelte interessant en geëngageerd was verlopen, gingen we naar de fabriekshal voor het parcours. De groep werd verdeeld in zes subgroepen, de regels werden uitgelegd en elke subgroep ging naar hun aangewezen station. Mijn collega gaf het startsein en… toen brak de hel los.

Wat in mijn optiek was gepland als een goed georganiseerde workshop veranderde in complete chaos. De jongens hadden duidlelijk veel plezier, maar we verloren de controle over de situatie waar het ging om de doelen die we voor onszelf hadden gesteld. De enige ‘controle’ die we nog konden uitoefenen was ervoor zorgen dat de groepen alle stations afwerkten en hier en daar fysiotherapeutisch advies te geven over de do’s en don’ts onder verschillende werk- en weersomstandigheden.

Nu hadden we formulieren voor de groepen gemaakt om feedback te verkrijgen over de workshop en ons functioneren daarin. Maar na het parcours debacle met de eerste groep had ik grote angst om hen te vragen het formulier in te vullen. Na het met mijn collega besproken te hebben, besloten we hen toch om feedback te vragen.

En toen gebeurden er twee totaal onverwachte dingen. De eerste was dat alle jongens meer dan bereid waren om ons formulier in te vullen. Dat vond ik al curieus omdat ze in mijn gedachten net zo goed wisten als ik hoe erg we het verknald hadden, dus waarom zouden ze ons nog meer van hun tijd gunnen?

De tweede kwam nadat de laatste bouwvakker de deur achter hem dicht had gedaan. We hadden ongeveer twee uur om te lunchen en ons voor te bereiden op de middaggroep. “Durven we te lezen wat ze hebben geschreven?” vroeg ik aan mijn collega. Met de spreekwoordelijke staart tussen onze benen pakten we het eerste formulier om hun feedback te lezen. Er stond iets in de trant van:

“Veruit de beste workshop die we ooit hebben gehad. Eindelijk eens mensen die ons niet gaan vertellen hoe wij ons werk moeten doen, maar die oprecht naar ons luisteren en met advies komen dat specifiek afgestemd is op onze werkomstandigheden. Hoop dat jullie vaak terug komen!”

Ik geloofde mijn ogen niet. Echter bleek in het overgrote deel van de formulieren de basisboodschap van die hierboven te herhalen. Mijn kaak viel op de grond vanwege: a) de specifieke feedback, maar vooral vanwege: b) de oneindig grote kloof tussen mijn perspectief van de workshop en die van hen.

Op dat moment begreep ik dat niemand mij ziet zoals ik mezelf zie, waarmee meteen de overtuiging dat ik controle heb over hoe anderen mij zien naar het rijk der fabelen is verwezen. Daarmee valt ook de verplichting weg om voortdurend en alleen de ‘beste versie’ van mijzelf te moeten zijn en de opluchting die met deze realisatie gepaard gaat, is wat echte ontspanning brengt – en zelfhelende kracht!

De in dit artikel beschreven voorbeelden laten zien waar diepgewortelde overtuigingen werden verbrijzeld door teleurstellingen en levenservaringen. Hoe meer overtuigingen werden verbrijzeld, hoe duidelijker het werd hoe rigide en inflexibel mijn denken en gedrag waren geworden en hoe dat mijn perspectief had vernauwd. Want in plaats van meningen en overtuigingen te behandelen als levende entiteiten die onderhevig zijn aan verandering, hield ik meedogenloos vast aan de versies zoals ze zich voor het eerst in mijn geest hadden gevormd. Dus terwijl al het andere veranderde en het leven zoals altijd gestaag voortging, bleven deze overtuigingen hardnekkig hetzelfde. Hoe langer die situatie voortduurde, hoe meer ze begonnen te fungeren als een steeds strakker zittende strop om mijn nek.

Het verbrijzelen van de strop betekent vrijheid en vrijheid betekent een snelle verandering in perspectief op meerdere niveaus. Te lang vasthouden aan inflexibele meningen en overtuigingen vernauwt ons perspectief en kweekt angst, stress en veel spanning. Terwijl als ze mogen veranderen, ontwikkelen en ademen, ons perspectief verbreedt, wat nieuwsgierigheid, ontspanning en veel plezier oplevert!

Daarom moedig ik je aan om te onderzoeken of er nog steeds rigide meningen, ideeën of overtuigingen ergens in de krochten van je geest op de loer liggen. Als die er zijn en je hebt ze in de schijnwerpers gezet, zal het leven je zeker teleurstellingen en ervaringen geven waardoor ze kunnen worden verbrijzeld.

Maak de strop om je nek los en ontdek wat vrijheid voor jou betekent!

Vrolijke groetjes,
Erik Stout

[1] De pijn als gevolg van verkrampte spieren nadat iemand door de rug is gegaan, hoeft niet meteen in alle hevigheid te worden ervaren. Het kan gemakkelijk een dag of twee duren om volledig te ontwikkelen.

[2] Natuurlijk heb ik haar verteld dat in de meeste gevallen, de pijn van spit elke dag een beetje afneemt totdat het niet meer wordt gevoeld (meestal na een paar weken tot een maand of twee). Als ze echter na een week of twee geen verandering zou voelen is ze meer dan welkom om terug te komen, zodat we samen kunnen onderzoeken wat het herstel zou kunnen belemmeren. Vertrouwen bieden betekent volgens mij ook dat je de ander laat weten dat je er voor hem of haar bent (voor zover dat kan, natuurlijk).

[3] Gelukkig werkte de student door de onlogische denkprocessen heen en leerde uiteindelijk te ontspannen en acceptatie in zichzelf te vinden, zonder de perfectionistische aap op zijn schouder.

[4] In de meeste gezinnen neemt een van de twee ouders de dominante rol op zich, van waaruit het nageslacht de meest directe invloed ontvangt.

[5] Bovendien kunnen we alleen iets leren door fouten te maken. Zoals Albert Einstein zei:

“Iemand die nooit een fout heeft gemaakt, heeft nooit iets nieuws geprobeerd.”