1000 Keer Vallen, 1001 Keer Opstaan

“Each time that I find myself flat on my face,
I pick myself up and get back in the race.”   
That’s Life

Leestijd: 11 minuten

Een bekende illusie zegt dat zodra we ons bewust worden van denk- en gedragspatronen die ons niet meer dienen, we ze meteen kunnen loslaten. Elke keer dat ze daarna toch weer de kop opsteken, terwijl we dat niet willen, zorgt ervoor dat zelfverwijt en frustratie op de loer liggen. Bovendien zijn het juist deze karaktertrekken die de patronen in stand houden.

Omdat ik die illusie de afgelopen maanden weer eens voor de zoveelste keer mocht ervaren, onthult dit artikel wat er gebeurt als mijn lichaam ‘nee’ zegt, en wat er gedaan (en niet gedaan) is om weer terug te keren op mijn pad.

Als Het Lichaam ‘Nee’ Zegt

Een ziekmakende overtuiging die nog steeds diepgeworteld is in mijn psyche, vindt zijn oorsprong in het calvinistische spreekwoord: Ledigheid is des duivels oorkussen. Met andere woorden, als ik niet op de een of andere manier productief ben tijdens elk wakend moment van mijn bestaan, ben ik een luie donder die niets anders verdient dan minachting, schuld en straf.

Dat vertaalt zich in een rigide geloof dat er, tijdens het verblijf hier in Chiang Mai, onverbiddelijk aan het gewenste werk- en publicatieschema moet worden voldaan; zeven dagen per week met weinig pauzes ertussen – en nooit langer dan een halve dag. En ondanks de duidelijke liefde voor alles wat ik doe en de projecten waar ik mee bezig ben, betekent dat niet dat ik mezelf niet kan uitputten.

Dus halverwege december vorig jaar ging ik weer eens door mijn rug (doch vrij mild), wat samenviel met de lancering van het Jolly Equilibrium YouTube-kanaal. Uiteindelijk bleken er toch spanning en gehechtheid aan die lancering te kleven, wat resulteerde in deze bekende stressblessure.

Het spitje bleef echter zeuren tot ik aan het einde van de maand tijdens tai chi gigantisch door mijn rug ging. Deze hield mij anderhalve dag in foetushouding in bed en maakte het vrij duidelijk dat mijn grenzen waren overschreden.

Vervolgens ontstond er in de tweede week van het nieuwe jaar een lichte verkoudheid, die zich vooral uitte in keelpijn, vermoeidheid en algehele malaise. Daar was frustratie over, omdat de pijn van de spit net begon af te nemen zodat het normale dagelijkse schema kon worden hervat. Toch dacht ik dat het beter was om het ‘rustig’ aan te doen door een uur minder per dag te werken en mijn zwemtraining over te slaan zolang er nog keelpijn was.

Op 14 januari was de eerste volle maan in 2025 en ik verlangde die avond naar een drankje op een terras om de maan te bewonderen. Die dag had ik echter nog steeds keelpijn en mijn lichaam zei eigenlijk dat ik vroeg naar bed moest gaan. Toch was het verlangen om ‘even iets leuks te doen’ sterker dan te luisteren naar de communicatie van het lichaam, dus ging ik op pad.

Natuurlijk smaakte het drankje door de keelpijn voor geen meter, dus nadat ik het had opgedronken (en me slecht en schuldig voelde over mijn beslissing om toe te geven aan mijn zinloze en egoïstische verlangen), stond ik op het punt om terug te keren toen een jongeman vroeg of hij aan mijn tafel mocht komen zitten.

Ik voelde me erkend en mijn ego werd gestreeld en gekalmeerd, en al snel raakten we verwikkeld in een diep gesprek dat ongeveer anderhalf uur duurde, of misschien zelfs twee uur. De hele tijd zat ik met mijn benen gekruist, met mijn rechterbeen over mijn linker en begon wat ongemak te voelen aan de buitenkant van mijn rechterbeen (net onder de knie), maar ik besteedde er verder geen aandacht aan.

Nadat we afscheid hadden genomen merkte ik iets vreemds op, namelijk een kleine ‘klap’ in het ritme van mijn lopen. Bij inspectie bleek dat ik een acute klapvoet aan mijn rechterkant had opgelopen. Wat ik ook deed, ik kon mijn tenen of voet helemaal niet heffen en kon onmogelijk op mijn rechterhiel lopen. Bovendien kon ik slechts geluidloos lopen op de buitenrand van mijn rechtervoet.

Dat was even schrikken, want de afwezigheid van pijn of andere gevoelsstoornissen duidde op een zenuwbeschadiging. Gelukkig kwam mijn fysiotherapie-opleiding goed van pas, want ik wist meteen dat ik hoogstwaarschijnlijk de peroneuszenuw op mijn rechterbeen, net onder de knie, had afgekneld gedurende de duur van het gesprek. Dit werd bevestigd doordat zenuwbeschadiging op het niveau van de hersenen of de wervelkolom kon worden uitgesloten met een paar eenvoudige diagnostische tests.

Wat tegelijkertijd duidelijk werd, was dat mijn brein (of: ego) signalen van de nociceptoren in het beknelde zenuwgebied negeerden omdat de erkenning van mijn gesprekspartner op dat moment veel belangrijker voor mij was (zie ook Lorimer Moseley over pijn).

Met andere woorden: mijn volledige bewustzijn was gericht op mijn buitenwereld en letterlijk niets daarvan op mijn binnenwereld, d.w.z. mezelf, vanwege de overtuiging dat de verlichting van het ongemakkelijke gevoel over mijn ‘domheid’ van ‘buiten’ moest komen.

Het duurde vier dagen om de spierfunctie weer helemaal terug te krijgen tot het punt waarop ik weer op beide hakken kon lopen. Toch was het duidelijk geworden dat ik mijn fysieke en mentale grenzen behoorlijk had overschreden, omdat mijn zinloze (of: onredelijke) verlangens weer belangrijker waren geworden dan de realiteit dat ik een pauze nodig had.

Cultivatie van Zelfliefde: Een Pauze Nemen En Mijzelf Dieper Leren Kennen

Het universum geeft ons altijd wat wij nodig hebben in het donkerste uur voor de dageraad, dus twee dagen nadat ik mezelf de klapvoet had gegeven, kwam het Wat Pa Tam Wua Boeddhistische Bosklooster uit een artikel naar voren. Het biedt tot tien dagen durende retraites om meditatie te beoefenen en te leren, en men kan er een Vipassana stilteretraite van maken voor degenen die in zichzelf willen duiken.

Gelegen in prachtige natuur en niet ver van Chiang Mai (en dichtbij de hippie-enclave Pai, die ook nog op mijn bucketlist stond), besloot ik tot een vijfdaags bezoek, waarvan er drie in stilte werden doorbracht. Dat betekende: niet praten, lezen, schrijven, luisteren naar muziek of lezingen op mijn telefoon; gewoon het dagelijkse kloosterprogramma volgen en met mezelf zijn. Dat leverde een paar waardevolle inzichten op, die werden voorafgegaan door grappige verhalen, waarvan ik er hieronder een paar zal delen.

Verhaal #1: Erken mij!

Op mijn eerste stiltedag aan het einde van de middagmeditatieklas, konden studenten vragen stellen aan de Thaise docent monnik. Op een gegeven moment stelde een jonge dame een vraag die de leraar niet begreep. Onmiddellijk kwamen er manieren in mij op om de vraag zo te formuleren, dat de docent het wel zou begrijpen. Een grote drang om ‘de dame te helpen’ ontstond, wat opwinding in mijn lichaam veroorzaakte, hoogstwaarschijnlijk door verwachte erkenning als gevolg van mijn ‘kennis en altruïsme’. Stil blijven voelde op dat moment moeilijk en ongemakkelijk, en legde mijn geconditioneerde verlangen bloot om gehoord en erkend te worden.

Een tweede voorbeeld waarbij dit verlangen zich manifesteerde, was tijdens wandelmeditatie. Recht voor me bevond zich een heer in een rolstoel en er zat een klein, bruin blaadje vastgeplakt aan zijn linkerwiel. Onmiddellijk ontstond de drang om te ‘helpen’ door het blaadje te willen verwijderen, niet in de laatste plaats omdat mijn semi-autistische brein het argument bedacht dat de heer ook blij zou zijn met de ‘herstelde’ symmetrie. Ik moest lachen toen de drang opkwam, maar nog meer toen een paar minuten later het blaadje er vanzelf afviel. Onmiddellijk stroomde er een citaat uit het boek The Heart of Buddhist Meditation (Nyanaponika Thera) in mijn gedachten:

“Hoeveel verstrengelingen zullen niet worden vermeden en hoeveel problemen zullen zichzelf niet oplossen zonder onze bijdrage?!”

Verhaal #2: De Snurkzaal

In het klooster werd ik in een slaapzaal met acht bedden geplaatst. Ervan uitgaande dat er gesnurkt zou gaan worden, had ik oordopjes meegenomen. Wat ik echter niet had verwacht, was dat van de vijf mensen die de eerste avond in die slaapzaal sliepen, er minstens twee complete veldslagen zouden naspelen met hun gesnurk. Dit is geen overdrijving; want tussen het lange geronk door produceerde een van hen, een Chinese heer, geluiden die ik alleen kan omschrijven als geweervuur ​​of ontploffend dynamiet. Ik ben nog steeds in verwarring en ongeloof over hoe hij die geluiden produceerde.

Slapen werd nog moeilijker omdat deze heren de hele nacht in estafette snurkten; als de een stil was, nam de ander het moeiteloos over. Het was dan ook niet verrassend dat de oordopjes geen partij waren voor zoveel lawaai.

Met nauwelijks slaap was ik aan het eind van de tweede dag erg moe en ging na de avondsessie direct naar bed. Dat bleek een gelukstreffer, want ik lag al in bed voor de snurkers en viel vrijwel direct in slaap. Dus ook al waren er korte momenten van half wakker worden tijdens de nacht, het snurken bleef ver op de achtergrond van het bewustzijn en slapen ging prima. Maar het had een prijs, want nu had deze gebeurtenis een precedent geschapen, met bijbehorende verwachtingen.

Dus aan het einde van de derde dag ging ik wederom na de avondsessie meteen naar bed, maar nu veel minder moe dan de avond ervoor. Bovendien besloot de Chinese heer ook vroeg naar bed te gaan en hij viel bijna onmiddellijk in slaap. Zijn gesnurk startte niet veel later. Toen hij later werd vergezeld door drie medesnurkers, hechtte mijn geest zich zo stevig aan de geluiden die ze produceerden, dat frustratie, woede en kwade wil jegens hen naar boven kwamen. Die nacht sliep ik nauwelijks.

Tijdens een van de meditatielessen de volgende dag echter, ging er plotseling een gigantische gloeilamp boven mijn hoofd aan: opeens was daar het besef dat het gesnurk zelf mij niet wakker had gehouden, maar het feit dat ik er volledig mee verstrengeld was!

Dat besef ontstond toen de mindfulness docent monnik een oefening uitlegde om in het hier en nu te blijven: richt het bewustzijn eerst op de huidige lichaamshouding,[1] en daarna op de ademhaling – met name bewustwording van de lengte van de adembewegingen (kort of lang). Tijdens deze oefening werd het volgende mantra mentaal herhaald:

“Dit zittende lichaam, ademt lang (of kort) in; dit zittende lichaam, ademt lang (of kort) uit; etc.,” waardoor mijn bewustzijn, of bewuste aandacht, letterlijk gericht werd op de werkelijke gebeurtenissen van het huidige moment zonder daar een waardeoordeel aan te hangen.

Na ongeveer tien minuten merkte ik een opvallende verandering op; mijn lichaam ging van gespannen naar ontspannen, en mijn geest ging van troebel naar helder. Het was een opmerkelijke ervaring.

Toen werd het ineens duidelijk hoe hard ik de afgelopen nachten had geprobeerd om het gesnurk van mijn kamergenoten te weerstaan. Door bijvoorbeeld oordopjes te dragen, probeerde ik te voorkomen het gesnurk te hoeven horen. Oordopjes = weerstand tegen geluidsgolven om mijn trommelvliezen te bereiken. Bovendien had ik het stromende water van de bergbeek vlak achter onze slaapzaal als aangenaam bestempeld, en het gesnurk als onaangenaam; maar waar de oordopjes het geluid van de beek volledig dempten, deden ze niet veel tegen het gesnurk, wat natuurlijk nog meer frustratie opleverde.

Toen dat alles werd beseft, bedacht ik een experiment voor de laatste resterende nacht in de slaapzaal, want wat zou er gebeuren als ik ELKE geluidsgolf in mijn trommelvliezen volledig zou accepteren? Als ik geen oordopjes zou dragen, maar gewoon ga liggen en de geest naar de huidige lichaamshouding en adembewegingen leid? Met andere woorden: mijn volledige bewustzijn op mezelf zou richten in plaats van zich te laten hechten aan het gesnurk en daarmee alle aangenaam en onaangenaam labels te verwijderen?

Het resultaat was ronduit spectaculair, want ondanks het hevige gesnurk (en tussendoor het geluid van de kreek) viel ik binnen tien minuten vredig in slaap. Heel bewust had ik ervaren dat weerstand tegen wat is, lijden veroorzaakt, terwijl acceptatie van mijn conditionering (bijvoorbeeld dat het geluid van snurken onaangenaam is) ruimte creëert om de mindfulness-oefening van de docent monnik effectief in te zetten.

Dus, hoe vertalen deze inzichten zich naar het cultiveren van zelfliefde? Nou, ten eerste helpt het mij te slapen.

Bijvoorbeeld, vlak naast mijn kamer in Chiang Mai is een koffieshop (niet het Amsterdamse type, maar echte koffie) die onlangs een alarmsysteem heeft laten installeren. Elke keer als het afgaat, zegt een mechanisch blikkerige vrouwenstem:

“Pas op, u staat onder toezicht! Pas op, u staat onder toezicht!” Vier keer achter elkaar. Bovendien lijkt het zo scherp te zijn afgesteld dat een windvlaag het kan activeren.

Dit voorval had meer dan genoeg potentieel om mijn aandacht te trekken en me uit mijn slaap te houden. Maar met het snurk-experiment nog vers in het geheugen, kon het label ‘onaangenaam’ gemakkelijk worden verwijderd, waardoor het geluid op hetzelfde niveau kwam als elk ander geluid, of stilte, of beide. Door mijn geest stevig geworteld te houden in het huidige moment en het label te verwijderen, werd liefde voor mezelf vertaald in een goede nachtrust.

Bovendien bevrijdt het besef dat problemen slechts in onze geest bestaan, dat het ideeën zijn die in de reële wereld niet bestaan, ons van de eindeloze cyclus van het identificeren van een probleem, onszelf ervan overtuigen dat we het hebben opgelost, om er later achter te komen dat de oplossing nog meer problemen heeft veroorzaakt. Deze meedogenloze cyclus van drukdoenerij, gecombineerd met ons westerse culturele geloof dat problemen slecht zijn en zo snel mogelijk opgelost moeten worden, zorgt ervoor dat velen van ons in een voortdurende stressreactie blijven hangen, wat, voor mij althans, het diametraal tegenovergestelde is van jezelf liefhebben.

De Reis

Terugkomend op de openingsalinea van dit artikel kunnen we stellen dat het moment dat we ons bewust worden van bepaalde denk- en gedragspatronen die ons niet meer dienen, niet het einde ervan markeert, maar het begin van ons werk ermee. Want vanaf dat moment, zodra zo'n patroon in onze gedachten, acties, gevoelens of dromen opduikt, zullen we ons er steeds sneller bewust van worden.

Dat kan in eerste instantie irritant, frustrerend of zelfs beangstigend aanvoelen. Maar hoe meer we ons ervan bewust worden, wat in feite betekent dat we ons bewustzijn er doelbewust op richten, hoe minder macht ze over ons kunnen uitoefenen. Bijgevolg krijgen we steeds meer keuze in hoe we reageren telkens als er op onze knoppen wordt gedrukt. Die keuzevrijheid stijgt evenredig met de macht die onze automatische gedachte- en  gedragspatronen over ons verliezen.

Als er één ding is dat ik heb mogen leren tijdens mijn half jaar verblijf in Chiang Mai, dan is het wel dat echte vrijheid alleen kan worden gevonden door te vallen en weer op te staan, keer op keer. Door de labels ‘slecht’ van vallen (d.w.z. fouten maken) en ‘goed’ van opstaan ​​te verwijderen, zoals een peuter die net leert lopen geen mening heeft over elke keer dat er wordt gevallen en weer wordt opgestaan, bevrijden we onszelf van de last van reputatie en maken we de weg vrij om erachter te komen wie we werkelijk zijn en waar we als uniek individu voor staan.

Ieder van ons wordt geboren met een unieke set vaardigheden en talenten die bedoeld zijn om ons eigen unieke en individuele pad te bewandelen. Dat pad heet ‘leven’ en bestaat uit niets anders dan vallen en weer opstaan. Zodra dat volledig geaccepteerd wordt, is er geen berg meer te hoog.

Voor de laatste keer vanuit de prachtige stad Chiang Mai,
Vrolijke Groetjes,
Erik Stout

[1] Namelijk: liggen, zitten, staan, gaan (meestal: lopen).