Tai Chi: Inzicht & Energie Door Beweging
Leestijd: 7 minuten
Tai chi op een strand bij Kota Kinabalu, Maleisisch Borneo.[1] Beeld: Alan Kerroux / Sky Lights Media.
Laten we beginnen met een paar grappige observaties die aantonen dat wij zelf levende tegenstellingen zijn. We zijn een wandelende tegenstelling, omdat we twee tegengestelde polen nodig hebben om te lopen: een linker- en een rechterbeen. We zijn een pratende tegenstelling, want wie is er niet bekend met het ene zeggen en het tegenovergestelde doen. En tot slot zijn we een ademende tegenstelling, omdat we zowel de tegengestelde bewegingen van inademen als uitademen nodig hebben om te leven.
Ook al lijken deze tegengestelde polen elkaar op het eerste gezicht uit te sluiten, toch laten vooral de loop- en adembewegingen direct zien dat balans en gezondheid alleen behouden kunnen worden door een eindeloze, slingerende dans tussen de polen.
In de Chinese taoïstische filosofie vertegenwoordigt het yinyang-symbool deze dans der tegenstellingen: de voortdurende beweging van het zwarte visje wat overgaat in het witte visje, wat weer overgaat in het zwarte visje, tot in het oneindige. Omdat ze samen een perfecte cirkel vormen, vormen de twee tegengestelde polen echter een geheel, waarin ze elkaar onophoudelijk afwisselen in hun oneindige dans.
Dat kan gemakkelijk worden waargenomen in natuurverschijnselen (naast lopen en ademen) zoals de cycli van waken en slapen, dag en nacht, de getijden, het komen en gaan van de seizoenen, de menstruatiecyclus, en de fasen van de maan bijvoorbeeld.
Hetzelfde principe wordt moeilijker te absorberen wanneer het wordt toegepast op abstracte termen als goed en kwaad of aangenaam en onaangenaam, vooral wanneer een cultuur aanmoedigt om het aangename te verkrijgen en het onaangename te vermijden of te elimineren. Dat eenzijdige perspectief op het leven versterkt het geloof dat wij dat ook daadwerkelijk kùnnen, en hoe meer dat geloof verankerd raakt in iemands psyche, hoe verwarrender het leven wordt wanneer positieve dingen niet worden verkregen en negatieve wel.
De eindeloze heen-en-weerbeweging tussen de tegenstellingen onaangenaamheid en aangenaamheid als het geheel van wat wij onze gemoedstoestand noemen. Let op de joker, die, omdat hij/zij elke rol kan spelen, de dans volledig begrijpt. Beeld: GDJ
Om een einde te maken aan de verwarring en de angst die daarmee gepaard gaat, hebben we manieren nodig om de illusie te doorzien dat tegengestelde polen elkaar uitsluiten, en dat we een gezonde balans tussen beide nodig hebben om te kunnen floreren. Om deze reden kunnen we onze blik wederom naar China richten, want als het yinyang-symbool de abstracte representatie is van de dans van tegenstellingen, dan is tai chi de fysieke expressie daarvan.[2]
Wanneer je mensen tai chi (of qigong) ziet beoefenen, kun je twee dingen makkelijk waarnemen:
1. Bij tai chi-bewegingen bewegen de armen en benen zich van het lichaam af of keren ernaar terug;
2. Bij wervelkolomrotaties draait de romp vanaf het midden naar links of rechts, of draait terug naar het midden.
Dat klinkt misschien voor de hand liggend. Maar wat tai chi zo bijzonder maakt als methode om het voortdurende heen en weer bewegen tussen tegenpolen echt zelf te ervaren, is dat het erop gericht is om zelf de slinger te worden door je volledige bewustzijn op de bewegingen te richten.
Wanneer je je armen naar voren duwt, zijn ze op een gegeven moment volledig gestrekt en kun je niet verder duwen. De duw verandert dan in het tegenovergestelde, een trek, waarbij je de armen terugtrekt in de richting van je lichaam. Het is onmogelijk om je armen (of benen) eindeloos van je lichaam af te bewegen, noch is het mogelijk om ze eindeloos terug richting het lichaam te bewegen. Duwen verandert op een gegeven moment onvermijdelijk in het tegenovergestelde: trekken. Duwen en trekken vormen zo samen een geheel waarin ze elkaar voortdurend afwisselen, ze zijn de yinyang van armbewegingen.
De armen duwen naar buiten en trekken naar binnen; de yinyang van de armbewegingen gemanifesteerd in tai chi. Beeld: auteur.
We kunnen dit principe toepassen op elk bewegend deel van ons lichaam. Het is duidelijk onmogelijk om oneindig en exclusief in te ademen, noch kunnen we enkel en alleen maar uitademen. Elke inademing verandert onvermijdelijk in de tegengestelde uitadembeweging en samen vormen ze daarmee de elkaar eeuwig afwisselende yinyang van ademen.
Nu kunnen we in tai chi, wat ‘opperste beweging' of ‘dans tussen tegenpolen’ betekent, alle paren tegenpolen onder één noemer scharen: geven en nemen.
Wanneer we iemand een cadeau geven, strekken onze armen zich uit naar die persoon en wanneer we eten nemen, bewegen onze armen terug richting ons hoofd. Echter wordt de wederkerigheid van geven en nemen veel duidelijker in het proces van ademhalen.
Tijdens inademen zuig je lucht uit de buitenwereld naar binnen en distilleert er zuurstof uit. Dat wordt vervolgens omgezet in koolstofdioxide tijdens lichamelijke beweging en bij elke uitademing weer afgegeven aan de lucht om je heen. Dat wordt op haar beurt weer opgenomen door planten en bomen, zodat die het weer kunnen omzetten in zuurstof. Dat wordt weer afgegeven aan de lucht om hen heen, wat wij en andere dieren dan weer kunnen opnemen tijdens het inademen.
Wat we hier waarnemen is de onafscheidelijkheid tussen mensen en dieren enerzijds en vegetatie anderzijds. Deze tegenpolen maken deel uit van een oneindige cirkel van geven en nemen, waarbij de een niet zonder de ander kan en ze samen een geheel vormen.
Door bewegingen van het lichaam en de ademhaling te verbinden met de tegenpolen geven en nemen, legt tai chi de nadruk op hun onafscheidelijkheid en eenheid. Dat gaat als volgt:
* Gevende bewegingen bestaan uit onze ledematen die van het lichaam af bewegen of de romp die vanuit het midden naar links of rechts draait, en gaan gepaard met een uitademing;
* Nemende bewegingen bestaan uit onze ledematen die terug naar het lichaam bewegen of de romp die van links of rechts terug naar het midden draait, en gaan gepaard met een inademing.
In een vergelijking ziet het er zo uit:
Geven = naar buiten duwen + uitademen (of: romp die naar links of rechts draait + uitademen)
Nemen = naar binnen trekken + inademen (of: romp die terug naar het midden draait + inademen)
Taiji beoefening legt de nadruk op deze vergelijkingen waardoor het bewustzijn van de onafscheidelijkheid van tegenpolen op speelse wijze wordt vergroot. Je wordt langzaamaan ontvankelijker voor het idee dat elke tegenstelling alleen kan bestaan als beide polen aanwezig zijn en dat als de ene wordt uitgeroeid, de andere tegelijkertijd verdwijnt.
Hoe is vervolgens de integratie van beide polen van tegenstellingen gunstig voor jou als individu? Het antwoord is zo simpel dat het vaak over het hoofd wordt gezien: je angst verdwijnt.
Zodra je eenmaal met elke vezel van je wezen weet dat je een mens bent en daarom zowel aangename als onaangename sensaties zult ervaren op dezelfde manier als zonneschijn en regen elkaar voortdurend afwisselen, merk je dat de neigingen om wanhopig te proberen het ene te verkrijgen en het andere te vermijden langzaam verdwijnen. Je hele houding ten opzichte van het leven wordt veel relaxter, omdat je de dwaasheid van overdreven ernst gaat begrijpen, die voortkomt uit onze gehechtheid aan alles wat aangenaam is en onze afkeer van alles wat onaangenaam is.
Demonstratie van gelijktijdige gronding en beweging in taiji. Beeld van acupuncture-goldcoast.com
Je kunt zeggen dat tai chi een heel praktische filosofie is. Door de beoefening en het inzicht wat je daardoor verkrijgt, ga je letterlijk voelen, ervaren en bewust worden dat de stroom tussen tegenpolen eigenlijk een energiestroom is. Net zoals een lamp gezien kan worden als een trechter waardoor elektriciteit stroomt, zijn wij een trechter waardoor de energieën van hemel en aarde continu stromen. Bewustzijn van al die energie maakt deze voor jou beschikbaar.
Vergeet niet dat tai chi echt om jou draait! Het gaat om het ontdekken van hoe je ademt, hoe je beweegt, hoe je klinkt, hoe je jezelf fysiek manifesteert, hoe je je voelt. Tai chi draait om het herontdekken van iets in jezelf, en dat kan alleen door jezelf te ervaren. Zoals Meester Huang Chungliang terecht verkondigt is het niet iets dat je opgelegd moet worden. Natuurlijk is de choreografie een belangrijk onderdeel van tai chi, maar het belangrijkste is dat je er jouw tai chi van maakt. Dat betekent dat je in plaats van te proberen een meester precies na te doen, de tai chi-bewegingen gebruikt om te onderzoeken hoe jouw lichaam beweegt, waar jouw grenzen liggen en hoe jij de energie door je lichaam voelt stromen.
Alleen dan heeft tai chi het potentieel om krachtig, helend en ongelofelijk plezierig te worden!
Vrolijke beoefening,
Erik
Notities:
[1] Van september 2023 tot en met augustus 2024 heb ik een 11 maanden durende tai chi-opleiding gevolgd in een traditionele shaolin in China.
[2] Tàijí (太極) is de officiële Chinese benaming, waar ik proefondervindelijk in China achter kwam omdat niemand mij begreep als ik probeerde uit te leggen dat ik ‘tai chi’ aan het leren was.
Ben jij open?
Waardevolle lezer, aangezien ieder mens per definitie een unieke blik op het leven heeft, willen we graag weten wat jouw kijk op de wereld is. Je bent derhalve van harte uitgenodigd om een reactie onder dit artikel achter te laten of contact met ons op te nemen als je een filosofisch en stimulerend artikel via deze website wilt delen.