Plezier Met Stress 2.5
Spieren Onder Stress: De Effecten Van Chronische Stress Op Houdings- en Bewegingsspieren
Leestijd: 6 minuten
Zodra we gaan bewegen komen spieren onder stress, maar gevarieerd bewegen is gezond en ongelofelijk plezierig. Beeld: djedj
Het vermogen van mens en dier om van de ene naar de andere plek te bewegen wordt mogelijk gemaakt door dat grote orgaan genaamd skeletspieren.[1] De groei en ontwikkeling van het menselijk lichaam leidt tot een fenomenaal scala aan bewegingen die we kunnen maken. Denk bijvoorbeeld aan verschillende dansstijlen, het bespelen van muziekinstrumenten, elke vorm van sport of kunst, yoga of taiji (tai chi). Deze voorbeelden geven aan hoeveel plezier wij kunnen beleven aan bewegen.
Bovendien zijn het de skeletspieren die ons de mogelijkheid bieden om te vluchten of ons te bevechten uit een levensbedreigende situatie, zoals we hebben gezien in het eerste hoofdstuk van deel 2: ons brein neemt een gevaarlijke situatie waar; dat drukt op onze knoppen en triggert onze stressreactie; onze spieren trekken samen (spannen zich aan) en zijn in staat om genoeg kracht te leveren om onszelf te bevrijden uit de auto in de kettingbotsing, en naar veiligheid te rennen. Het openbeuken van de portier en rennen naar veiligheid zijn de acties die ervoor zorgen dat de opgebouwde spanning in de spieren wordt verbruikt. Zodra ze ons in veiligheid hebben gebracht, kan er weer ontspanning optreden en kunnen wij terugkeren naar de herstelmodus.
Skeletspieren zorgen dus voor plezier en veiligheid, maar ze kunnen stijf en zelfs pijnlijk worden als ze onder chronische stress komen. Laten we twee situaties bespreken waarin dat kan gebeuren: in banen die chronisch repeterende bewegingspatronen vereisen en wanneer iemand te maken heeft met chronisch psychosociale stress.
Chronische, repetitieve en eenzijdige bewegingspatronen tijdens de werkdag kunnen leiden tot RSI-klachten. Beeld: Pexels
Repetitive Strain Injuries (RSI) zijn een van de minder plezierige bijwerkingen van onze beschaving, want die gaat samen met specialisatie van werk. Als dans of gymnastiek de ongelooflijk veelzijdige reeks bewegingen laat zien die het menselijk lichaam kan maken, dan kunnen veel van de hedendaagse werkomgevingen niet anders dan als een gevangenis aanvoelen. Dat komt omdat als het gaat om fysieke beweging, veel banen slechts zeer beperkte bewegingspatronen vereisen. Dat laat meteen zien dat we in de baas z’n tijd geen andere bewegingen mogen maken. Het resultaat is vaak stijfheid en/of pijn door overbelasting van die lichaamsdelen die nodig zijn om het werk te doen, en zwakte en/of pijn door onderbelasting van die lichaamsdelen die meestal inactief zijn tijdens de werkdag. De onbalans die hierdoor ontstaat moge duidelijk zijn.
Werk je in een omgeving die veel repeterende bewegingen vereist, neem dan elke werkdag meerdere pauzes van 10 minuten om rond te lopen, te springen, te dansen, je armen in de lucht te gooien, taiji of yoga te doen, of te zingen; wat dan ook om je hele lichaam te activeren en jezelf in balans te brengen. Want als je dat niet doet en je loopt een RSI op, dan kan je werkplek ineens een stressor worden en op je knoppen gaan drukken. De daaropvolgende stressreactie zal in dat geval allesbehalve bevorderlijk zijn voor je herstel, omdat je reeds gespannen spieren nog meer zullen gaan aanspannen.
Als je werk chronische, repetitieve en eenzijdige bewegingspatronen vereist, of als je een zittend beroep hebt, neem dan voldoende pauzes om te bewegen en geniet van alle bewegingen die je lichaam kan maken. Beeld: JillWellington
Wat ons bij de tweede situatie brengt waarin onze skeletspieren zich tegen ons kunnen keren: chronische psychosociale stress. Wanneer op onze knoppen wordt gedrukt, bewegen onze schouders omhoog en naar voren, verhard het gezicht en worden vuisten gebald. Onze skeletspieren spannen aan omdat ons brein gevaar waarneemt en dus hebben we spieractiviteit nodig om te vluchten, of te vechten, als vluchten onmogelijk blijkt. Dus de spieren spannen zich aan als voorbereiding op een actie, op dezelfde manier als bij boogschieten de boogpees wordt aangespannen om een pijl de snelheid te geven die hij nodig heeft om zijn doel te raken. Spieren of boogpees, wanneer ze aanspannen is er een actie nodig om de opgebouwde spanning te ontladen en terug te keren naar hun ontspanningsmodus. Met andere woorden, opgebouwde spanning heeft een fysieke actie nodig om terug te keren naar balans.
Stel je nu voor dat je rustig in je eentje in het comfort van je woonkamer zit. Niets en niemand dreigt je pijn te doen of erger, maar alleen al de gedachte aan alles wat er mis kan gaan drukt continu op je knoppen. Je spieren spannen zich de hele tijd aan, maar omdat er geen fysieke stressor is, is er niets of niemand om voor te vluchten of vechten. Er is geen lichamelijke actie nodig om je veiligheid te garanderen, dus elke keer als er op je knoppen wordt gedrukt, worden je spieren steeds stijver en pijnlijker, en drijf je steeds verder weg van je balans in plaats van er weer naartoe terug te keren.
Wij lijden vaak het meest door het lijden wat wij vrezen…maar wat nimmer op komt dagen. Illustratie: Pixabay Tekst: Erik Stout
Hoe werkt dat op fysiologisch niveau? Skeletspieren bestaan uit langwerpige spiervezels. Tussen de spiervezels lopen zenuwstrengen en bloedvaten. Zenuwen geven bundels spiervezels de opdracht om aan te spannen. Bloedvaten voorzien spieren van zuurstof, voeding en brandstof en voeren koolstofdioxide en afvalstoffen terug naar de longen en darmen voor verwijdering uit het lichaam.
Wanneer spieren samentrekken wordt de ruimte tussen de spiervezels kleiner. Daardoor ontstaat compressie (druk) op de zenuwen en bloedvaten die er doorheen lopen. Dat zou natuurlijk geen probleem moeten zijn, want ons lichaam groeit en ontwikkelt om te bewegen. Dat werkt via het aan-en-uitprincipe: we zetten onszelf aan door aan te spannen voor een bepaalde actie, bijvoorbeeld een sportevenement. Vervolgens wordt de spanning tijdens het sportevenement ontladen, waardoor we weer in evenwicht komen in de uit-modus, totdat we weer aangezet worden voor een nieuw evenement. Zo volgen we de weg van de natuur, waar balans bestaat uit een pendule-achtige dans tussen aan en uit, dag en nacht, zomer en winter, waken en slapen, en volle en nieuwe maan, om een paar tot de verbeelding sprekende voorbeelden te noemen.
Laten we nu terugkeren naar de situatie waarin onze knoppen continu en voornamelijk door psychosociale stressoren worden ingedrukt. Elke keer dat onze knoppen worden ingedrukt, wordt de stressreactie geactiveerd die ons in de aan-stand zet middels onder andere het aanspannen van onze skeletspieren. Maar aangezien er geen actie nodig is om voor onze veiligheid te zorgen, is de kans groot dat onze spieren aangespannen blijven, of in ieder geval niet volledig ontspannen naar de uit-modus totdat de volgende knop wordt ingedrukt. We spannen de boogpees steeds strakker zonder de pijl ooit los te laten en een opkomende disbalans wordt duidelijk.
Als de boogpees enkel maar verder wordt gespannen zonder de pijl ooit los te laten, is het vrij duidelijk wat er met de pees zal gebeuren. Illustratie: Prettysleepy
Wanneer spiervezels te lang onafgebroken in een aangespannen positie staan, worden ze na verloop van tijd stijf omdat ze de neiging hebben te verkrampen en keren niet meer terug naar hun ontspannen (of: uit) modus. Door de voortdurende compressie krijgen zenuwsignalen het moeilijker om door te dringen tot de spiervezels, en een verslechterende bloedtoevoer kan resulteren in lokale vergiftiging, omdat afvalstoffen niet meer goed worden afgevoerd. Zodra lokale bundels spiervezels chronisch verkrampt raken (zogenaamde triggerpoints) of zelfs hele spieren, gaan veel mensen dit ervaren als stijfheid en spierpijn.
We hebben al vastgesteld dat het fysieke aspect van RSI kan worden gecompenseerd door met regelmatige tussenpozen tijdens de werkdag het hele lichaam in beweging te brengen. Bijzonder is echter dat als psychosociale stressoren de oorzaak zijn van stijfheid of spierpijn, door het continu onnodig opstarten van de stressreactie, lichamelijke activiteit ook wonderen kan verrichten. Er wordt dan namelijk lichamelijke actie ondernomen die in elk geval een deel van de opgebouwde spierspanning kan benutten en ontladen, waardoor spieren weer kunnen gaan ontspannen. Je stelt dan letterlijk je hele organisme in staat om terug te keren naar een herstelmodus.
Het is verbazingwekkend hoe alleen al het besef van de immense variabiliteit van onze bewegingsmogelijkheden onze dag letterlijk kan opvrolijken. Illustratie: RichardsDrawings
Het spreekt uiteraard voor zich dat wanneer onze eigen gedachten voortdurend op onze knoppen drukken, er veel meer factoren zijn die ons vermogen om (weer) in beweging te komen kunnen belemmeren. Bovendien is het even duidelijk dat ieder van ons die chronische psychosociale stressoren ervaart, een uniek verhaal is, en daarom een op maat gemaakte behandeling nodig heeft. Maar als we enthousiast gemaakt kunnen worden voor welke vorm van fysieke activiteit dan ook, of het nu een wandeling in het park is of dansen in de woonkamer, kan dat een geweldige ommekeer in het proces betekenen.
Om ten slotte te leren begrijpen en waarderen hoe elke vorm van balans bestaat uit heen-en-weerbewegingen tussen tegenstellingen, kun je hier lezen hoe taiji beoefening een prachtig middel kan zijn om op speelse wijze je lichaam te leren verkennen, plezier in bewegen te ervaren, begrip te vergroten over balans in het algemeen, en te leren bewegen zoals de natuur dat doet.
In het volgende hoofdstuk gaan we onderzoeken hoe de ons immuunsysteem reageert wanneer ons organisme onder chronische stress komt. Voor nu,
Vrolijke groetjes,
Erik Stout
[1] Skeletspieren is een andere benaming voor houdings- en bewegingsspieren.
Wil je meehelpen dit artikel up-to-date te houden?
Waardevolle lezer, aangezien we allemaal mensen zijn en dus verre van foutloos, is het altijd mogelijk dat de informatie in dit artikel verouderd of onjuist is gebleken. In het geval je hiervan op de hoogte bent, wil je dat dan svp aan ons melden via een reactie onder dit artikel of het contactformulier op de homepagina? Na verificatie wordt het artikel dan zo spoedig mogelijk aangepast. Alvast veel dank!