Anger Management door Aldous Huxley
Leestijd: 6 minuten
“Het echte geheim van vrijheid is misschien wel het verlengen van die korte periode tussen stimulus en respons.” – Douglas Abrams[1]
Boos worden betekent dat er een fysiologische stressreactie wordt geactiveerd, waardoor er heel veel energie vrijkomt die moet worden ontladen. Beeld: Alban_Gogh
Woede is mijn hele leven een trouwe metgezel geweest en dat gold ook voor de volledig automatische reactie wanneer de woedeknoppen werden ingedrukt. Want wanneer dat gebeurde, had ik absoluut geen keus in hoe erop werd gereageerd: woede en beschuldigingen werden onmiddellijk gericht op wie of wat op de knoppen had gedrukt.
Het duurde lang voordat er vrede gesloten kon worden met mijn woede en er werden veel methoden uitgeprobeerd om de tijd tussen het indrukken van knoppen en mijn reactie daarop te verlengen. In dit artikel onderzoeken we een dergelijke methode van de briljante Aldous Huxley, die het als integraal onderdeel van een schoolcurriculum creëerde in zijn utopische roman Eiland (Island).
Terwijl Huxley's Brave New World een dystopische wereld afbeeldt waarin een geavanceerde vorm van hedonisme een van de belangrijkste instrumenten is om controle over een samenleving te behouden, en de mensen erin onwetend, nodigt Huxley de lezer via Island uit in een utopische wereld waarin ieder mens wordt opgevoed tot een compleet individu: emotioneel opgeleid, goed geïnformeerd, in staat om voor zichzelf na te denken en te beslissen, en waarin ieder individu, zonder uitzondering, wordt erkend, herkend en gewaardeerd om zijn of haar unieke, individuele talenten en aangeboren aanleg - met andere woorden: om wie ze zijn.
Een compleet individu zijn. Beeld: Pexels
Als methode, voor zover dat een bepaalde benaderingswijze betreft, is de samenleving in Huxley’s eilandstaat Pala gebaseerd op de toepassing van antidogmatisch humanisme, zuivere wetenschap en zuiver Mahayana-boeddhisme. In deze drie ideologieën zijn alle ‘ingrediënten’ voor de ontwikkeling van complete individuen, zoals hierboven opgesomd, gemakkelijk te vinden.
In deze maatschappij leren kinderen vanaf zeer jonge leeftijd om te gaan met de explosieve kracht die wordt gegenereerd door angst, jaloezie, of woede. In de woorden van Huxley:
“In plaats van het [de gegenereerde kracht, red.] te gebruiken om iemand iets aan te doen, of om het te onderdrukken en daarmee jezelf iets aan te doen, wordt het bewust langs een kanaal gestuurd waar het iets nuttigs kan doen, of, als het niet nuttig is, dan in ieder geval iets wat niet schadelijk is.”
De gegenereerde kracht verwijst naar de grote hoeveelheden energie die vrijkomen tijdens een fysiologische stressreactie, ook wel bekend als een vecht- of vluchtreactie. Deze gegenereerde kracht is gewenst wanneer onze knoppen worden ingedrukt als reactie op een daadwerkelijke levensbedreigende situatie, maar ongewenst wanneer ze worden ingedrukt omdat er bijvoorbeeld iets is gezegd (zogenaamde emotionele knoppen). Huxley verwijst uiteraard naar de kracht die wordt gegenereerd door het indrukken van onze emotionele knoppen. Hij vervolgt:
“Wanneer een boos of gefrustreerd kind genoeg kracht heeft gegenereerd voor een huilbui, grof taalgebruik, of een gevecht, dan is die kracht ook voldoende om te rennen, springen, zingen of dansen; en meer dan voldoende voor vijf diepe in- en uitadembewegingen.”
Diepe adembewegingen kunnen een groot deel van de energie ontladen die door een stressreactie wordt opgewekt, waardoor we letterlijk stoom kunnen afblazen. Beeld: flutie8211
Voordat we verder gaan met zijn methode, wil ik graag wijzen op de keuze die we feitelijk hebben in hoe we reageren als onze emotionele knoppen worden ingedrukt. Volgens Margot Anand hebben we drie manieren om energie te genereren en te ontladen: fysieke beweging, geluid produceren (vooral met onze stembanden) en middels onze adembewegingen.[2] Zoals ik echter al te goed weet, kost het veel werk en introspectie voordat we op een punt komen waarop we zulke keuzes ook daadwerkelijk kunnen gaan maken.
Omdat energiegeneratie of –ontlading middels adembewegingen doorgaans training vereist, heb ik mijn cliënten vaak verteld om verschillende vormen van fysieke beweging of geluid uit te proberen wanneer hun emotionele knoppen werden ingedrukt (mits de omstandigheden het toelieten).[3] Springen, dansen op harde muziek, of schreeuwen in een kussen, waren een paar van de strategieën die ik vaak gebruikte om letterlijk stoom af te blazen.
Over het gebruik van adembewegingen als methode om energie te ontladen, schrijft Huxley:
“Iedere geïrriteerde persoon die vijf diepe in- en uitadembewegingen maakt, laat veel spanning los en maakt het daardoor makkelijker voor zichzelf om zich rationeel te gedragen.”
Vervolgens worden de kinderen in Pala ademspelletjes aangeleerd, zodat ze zelf fysiek kunnen ervaren wat het effect ervan is als ze overstuur raken.
Sommige spellen zijn competitief: wie van de twee tegenstanders kan het diepst inademen en het langst ‘Om’ zeggen bij het uitademen? In het boek wordt betoogd dat zo’n duel bijna zonder uitzondering eindigt in verzoening.
Maar als de gelegenheden zich niet lenen voor een ademduel, wordt er een ander ademspel bedacht dat een geërgerd kind alleen kan spelen.
Het spel is gebaseerd op lokale boeddhistische folklore. Elk kind op het eiland is opgegroeid met boeddhistische mythen en legendes. In de meeste van deze verhalen heeft iemand een visioen van een hemels wezen in een explosie van licht, juwelen en regenbogen, wat altijd gepaard gaat met even glorieuze geuren. In de woorden van Huxley:
“Het vuurwerk gaat gepaard met een onbeschrijfelijk heerlijk parfum.”
Een mythologisch hemelwezen in een explosie van licht, vergezeld door een onbeschrijfelijk heerlijk parfum. Beeld: GrumpyBeere
Daarna worden deze traditionele mythes in de praktijk gezet door de kinderen het volgende verhaal te vertellen:
“Heftige gevoelens zijn als aardbevingen. Ze schudden ons zo hard dat er scheuren ontstaan in de muur die ons persoonlijke zelf afscheidt van de gedeelde, universele Boeddhanatuur.[4] Je wordt boos, er barst iets in je, en door de scheur komt een vleugje van de hemelse geur van verlichting naar binnen. Zoals Kaapse Jasmijn, zoals wierook, alleen oneindig veel wonderbaarlijker.
“Mis deze gelukzaligheid dus niet, ook al heb je die per ongeluk vrijgemaakt. Het is er altijd als je boos wordt. Adem het in en vul je longen ermee. Steeds weer opnieuw.”
De vaardigheid van dit spel ligt in het gelijktijdige gebruik van lokale mythologie, de kracht van verbeelding en fysiologische kennis:
Fysiologie biedt fysiek gewaarzijn (door zelf de effecten van diepe adembewegingen op de door woede en frustratie veroorzaakte spanning te ervaren);
Verbeelding biedt mentaal gewaarzijn (door zich te concentreren op de scheuren die in de muur verschijnen, en dus weg van wie of wat dan ook op hun emotionele knoppen drukte);
Mythologie geeft betekenis aan de hele oefening.
Door te leren de scheuren te zien die ontstaan in de gevangenismuur die ons persoonlijke zelf afscheidt van onze gedeelde Menselijke Natuur, en tegelijkertijd te leren om de handeling van diep ademen te gebruiken als reactie op het indrukken van emotionele knoppen, is woede veranderd van een destructieve emotie naar een onschatbare hulp met betrekking tot onze menselijke groei en ontwikkeling.
Het inademen van de hemelse geur van verlichting, die, elke keer als we boos worden, naar binnen komt door de scheuren van de muur die ons persoonlijke zelf afscheidt van de gedeelde, universele Boeddha-natuur. Beeld: nokono
Ons potentieel om ons eigen perspectief te veranderen wordt ook gezien als een van de acht pijlers van vreugde, zoals beschreven in Het Boek van Vreugde door de Dalai Lama en wijlen aartsbisschop Desmond Tutu. Als we echter ons perspectief en onze geautomatiseerde reacties willen veranderen, moet dat op een voor ons betekenisvolle manier gebeuren. Daarom is het aan ieder van ons om erachter te komen wat we nodig hebben en methoden uit te proberen om te ontdekken welke voor ons persoonlijk betekenisvol zijn. In mijn ervaring wordt dan pas verandering mogelijk.
Tot slot nog een paar woorden over Huxley’s keuze om de bovenstaande leringen in alle schoolcurricula op het eiland op te nemen, te beginnen bij de kleuterschool.
We zouden kunnen zeggen dat hij een inclusieve visie uitbeeldt, waarbij in elke levenssfeer op Pala aandacht is voor zowel de objectieve realiteit als de subjectieve realiteit, zowel voor de nuttige als de artistieke kijk op het leven. De term compleet individu verwijst dus naar niets anders dan naar een persoon die zowel het nut van water als een levensondersteunend fenomeen kan zien, als de pure schoonheid ervan in een brullende oceaan, een spiegelglad meer, sneeuw die uit de lucht valt, een majestueuze gletsjer of een snelstromende bergbeek.
Wanneer schoonheid in het hele bestaan wordt herkend en erkend, zullen zaken als liefdevolle vriendelijkheid, nederigheid, mededogen, vrijgevigheid en vreugde bijna vanzelfsprekend ook worden ontwikkeld.
Een overzicht van objectieve en subjectieve realiteit laat zien dat, om een zinvol en vervullend leven te leiden, beide geleerd en ontwikkeld dienen te worden. Afbeelding: Erik Stout (inspiratie uit Erich Fromm’s The Art Of Listening)
In het verleden zorgden religies en religieuze tradities voor de wijdverspreide leringen in dit domein. Tegenwoordig is religie echter in het Westen gemarginaliseerd tot het punt dat het bijna niet meer relevant is – in ieder geval waar het gaat om het bereiken en opleiden van de massa’s.
Samen met Huxley erkennen ook de Dalai Lama en aartsbisschop Tutu, dat in het Westen, religie is vervangen door wetenschap. Gezien het feit dat seculier onderwijs tegenwoordig bijna universeel is, pleiten ze er net als Huxley voor om in het formele onderwijs van onze jeugd zowel zaken als mededogen en elementaire ethiek op te nemen. Maar niet op basis van religieus geloof of overtuiging, maar op basis van wetenschappelijke bevindingen, ons gezond verstand en universele ervaring.
Omdat de wetenschap steeds meer bewijs vindt dat onder andere de menselijke basisnatuur mededogend is en dat een eenzijdige kijk op het leven (d.w.z. de gangbare westerse nuttige kijk) onze perceptie vervormt en allerlei ziekten veroorzaakt, zowel bij mensen als bij het milieu, raad ik iedereen ten zeerste aan om het blikveld te verruimen door Huxley’s Island te lezen en te bestuderen (niet in het minst als je in het onderwijs werkzaam bent).
In Het Boek van Vreugde is mededogen een van de acht pijlers van vreugde. De anderen zijn: (veranderen van) perspectief, nederigheid, humor, acceptatie, vergeving, dankbaarheid, en vrijgevigheid. Al deze kwaliteiten kunnen worden ontwikkeld, gecultiveerd, en bewust in het leven worden geïntegreerd. Beeld: Aristal
Het kan een inspirerend startpunt zijn om ons perspectief te veranderen van het louter creëren van de volgzame arbeiders van George Carlin, naar het creëren van een bevolking die in staat is tot kritisch denken – en tegelijkertijd in staat is lief te hebben met een hart dat in vuur en vlam staat.
Vrolijke groetjes,
Erik Stout
[1] Uit Het Boek van Vreugde.
[2] Uit The Art Of Sexual Ecstasy – Margot Anand.
[3] Toen ik in een bos woonde, niet ver van een snelweg, rende ik, als mijn emotionele knoppen werden ingedrukt en mijn woede als een vulkaan opkwam, vaak naar een plek achter wat bomen vlak naast de snelweg. Vervolgens schreeuwde ik uit volle borst, wetende dat het gemotoriseerde verkeer mijn lawaai gemakkelijk zou absorberen. Als een vulkaan kon ik zo al mijn hete lava uitblazen en keerde pas terug naar huis nadat alle lava voor dat moment was uitgespuugd.
[4] Of: Menselijke Natuur.
Hoe eigen-wijs ben jij?
Waardevolle lezer, heb je transformerende ervaringen meegemaakt die je leven een andere wending hebben gegeven? Heb je een talent voor schrijven en wil je jouw verhaal delen via deze website? Neem gerust contact op. We willen onze community graag laten groeien!