Plezier Met Stress 2.6
De Effecten van Chronische Stress Op Ons Immuunsysteem
Leestijd: 6 minuten
Dagelijks worden wij door miljoenen ziektekiemen belaagd. Beeld: Medi2Go
Ben je geboren als mens, dan wordt je voortdurend van alle kanten aangevallen. De meesten van ons zijn zich daar niet van bewust, omdat onze zintuigen niet in staat zijn waar te nemen welke bacteriën het lichaam binnendringen via lucht, voedsel, water, dranken en andere items die mensen geneigd zijn in zichzelf te stoppen;[1] noch zijn de zintuigen in staat om bewust het leven op celniveau in ons lichaam waar te nemen. Toch zijn bacteriën en virussen een feit, zoals Covid duidelijk heeft aangetoond. Ze zijn overal om en in ons en kunnen ons ziek maken, of dood.
Al onze gevechten met ziektekiemen worden voor ons uitgevochten door het immuunsysteem.[2] Dat bestaat uit twee verdedigingslinies: een snelle, algemene verdediging en een langzamere, maar zeer specifieke verdediging.
Algemene verdediging, of aangeboren immuniteit, verwijst naar het feit dat het op dezelfde manier reageert op alle ziektekiemen en vreemde stoffen. Ze zijn als het ware onze interne grensbewaking en politie, die iedereen hetzelfde behandelen in hun strijd tegen criminelen.[3] Maar hoe effectief ze ook zijn, ze kunnen niet altijd voorkomen dat ziektekiemen zich toch verspreiden. Dat is wanneer onze tweede verdedigingslinie in werking treedt.
Specifieke verdediging, of adaptieve immuniteit, verwijst naar het vermogen om specifiek het type kiem aan te pakken dat het probleem veroorzaakt. Ze kunnen worden beschouwd als onze interne rechercheurs en sluipschutters; zeer bedreven in het detecteren en uitschakelen van specifieke doelen. Maar om dat te doen, moeten ze eerst het doelwit herkennen en identificeren, om er zeker van te zijn dat ze de juiste uitschakelen. Daarom is het trager in zijn reactie dan de algemene verdediging, maar nauwkeuriger in de uitvoering.
Rechercheurs zijn een belangrijk onderdeel van onze tweede verdedigingslinie.
Wanneer een verwonding ontstaat, treedt de snelle, algemene verdediging direct in actie. Als je bijvoorbeeld een wond oploopt na een val van je fiets, zorgt het ervoor dat bacteriën die via de kapotte huid binnendringen, binnen een paar uur worden gedetecteerd en vernietigd. Dat doet het door middel van een ontsteking; de plek rondom de wond zwelt op en wordt warm, rood en pijnlijk.
De ontsteking kan worden beschouwd als een bouwplaats. Er worden specifieke, tijdelijke wegen aangelegd voor het afvoeren van puin en de aanvoer van bouwmaterialen. In ons lichaam zijn deze wegen tijdelijke bloedvaten, aangelegd voor hetzelfde doel; vandaar de warmte, roodheid en zwelling van een ontsteking.[4]
Zodra bacteriën door de eerste verdedigingslinie heen dringen, komen de rechercheurs en sluipschutters van de specifieke verdediging in actie. Naast de vaardigheden om de specifieke probleem veroorzakende kiem op te sporen en te vernietigen, hebben ze ook het voordeel dat ze deze vaak kunnen ‘onthouden’. Dus in veel gevallen kunnen de rechercheurs en sluipschutters sneller beginnen met hun werk wanneer ze een ziektekiem tegenkomen die ze eerder hebben ontmoet. Je bent nu immuun geworden voor de specifieke ziektekiem en bijbehorende ziekte.
Een virus probeert door onze eerste verdedigingslinie te breken. Illustratie: artrake. Bewerking: Erik Stout
Nu, wanneer op onze knoppen wordt gedrukt, reageert het snelle en algemene verdedigingssysteem onmiddellijk. Met een klap op het beton van onze fiets vallen, is een adequate beschrijving van een fysieke stressor met het vermogen om op onze knoppen te drukken. Hoe sneller onze grensbewaking en politie bacteriën elimineren die via de kapotte huid binnendringen, hoe beter het is voor onze gezondheid. Zodra in dit voorbeeld de knop wordt ingedrukt en het alarm afgaat, hebben onze grensbewaking en politie veel nuttig werk te doen in en rond de ontstoken wond.
Zodra onze knoppen echter worden ingedrukt door psychosociale stressoren, wordt ook het algemene verdedigingssysteem onmiddellijk geactiveerd. Voor onze grensbewaking en politie is dat evenwel een vals alarm, omdat er geen daadwerkelijke fysieke schade is en er geen ziektekiemen in ons lichaam zijn gekomen. Als valse alarmen de nieuwe normaal worden, kan dat leiden tot een verminderd beoordelingsvermogen van onze troepen.
Bovendien worden onze knoppen onophoudelijk ingedrukt als we chronisch gestrest zijn, wat betekent dat onze grensbewaking en politie steeds langere dagen moeten maken en steeds minder tijd krijgen om te rusten en te herstellen. Dat kan ook leiden tot een verminderd beoordelingsvermogen van ons algemene verdedigingssysteem.
Als gevolg van uitputting en een stortvloed aan valse alarmen, kan het beoordelingsvermogen van onze eerste verdedigingslinie sterk doen afnemen. Illustratie: Pixabay
Het afgenomen beoordelingsvermogen dat aldus ontstaat door overwerkte troepen en een stortvloed aan valse alarmen, betekent dat onze grensbewaking en politie steeds vaker gezonde lichaamsweefsels en -cellen zullen verwarren met kwaadaardige ziektekiemen en zullen die dientengevolge gaan vernietigen. Dat markeert het begin van auto-immuunziekten, wanneer een systeem dat is ontworpen om je te beschermen, zich nu tegen je heeft gekeerd door gezonde lichaamscellen en -weefsels aan te vallen.[5]
In tegenstelling tot ons algemene verdedigingssysteem, gaat ons specifieke verdedigingssysteem met koffiepauze zodra onze knoppen worden ingedrukt. Dat is logisch wanneer we bijvoorbeeld in een levensbedreigende situatie zitten zoals beschreven in Deel 2 Hoofdstuk 1; dan willen we dat alle beschikbare energie naar skeletspieren gaat om ons uit een potentieel levensbedreigende situatie te bevrijden. De rechercheurs en sluipschutters van ons specifieke verdedigingssysteem kunnen even aan de leut, om pas weer in actie te komen nadat we onszelf in veiligheid hebben gebracht.
Maar wanneer stress chronisch wordt en onze knoppen onophoudelijk worden ingedrukt, gaan steeds meer rechercheurs en sluipschutters in plaats van kort te pauzeren, steeds vaker voor onbepaalde tijd met verlof. Ziektekiemen die normaal gesproken door onze tweede verdedigingslinie worden geëlimineerd, vinden nu steeds minder weerstand als ze eenmaal door onze eerste verdedigingslinie heen zijn gebroken. Daarom worden virussen en bacteriën die ons in eerste instantie niet hinderen, onder chronische stress plotseling potentieel levensbedreigend.
Onder chronische stress kan onze tweede verdedigingslijn ernstig worden uitgedund. Beeld: Pixabay
Niet behulpzaam is dat wanneer we chronisch gestrest zijn, de stressor zich meestal buiten onszelf bevindt. We hebben dan al onze beschikbare aandacht gericht op wie of wat dan ook op onze knoppen drukt, terwijl we negeren wat er in onszelf allemaal gebeurt, ondanks het onvermijdelijke ontstaan van lege-brandstoftank-signalen. Dus waar we denken goed voor onszelf te zorgen door onze stressor(en) nauwlettend in de gaten te houden, dragen we door onze lege-brandstoftank-signalen te negeren in feite bij aan het verslechteren van onze gezondheid.
Vanuit het oogpunt van balans kunnen we stellen dat, net als jij, jouw grensbewaking en politie tijd nodig hebben om te ontspannen en te herstellen van hun dagelijkse activiteiten. En, net als jij, moeten je rechercheurs en sluipschutters hun dagelijkse activiteiten regelmatig blijven uitvoeren om scherp te blijven. Dus zodra je lege-brandstoftank-signalen opmerkt, in plaats van ze te negeren als kleine ongemakken, besteedt er je volledige aandacht aan. Vraag jezelf af of er momenteel op je knoppen wordt gedrukt, en door wie of wat? Is er een verandering geweest in een van je dagelijkse situaties, zoals familie, thuis of op het werk? Is je algehele stemming de laatste tijd veranderd? Wat houdt je gedachten bezig, met name wanneer je niet met een specifieke taak bezig bent?
Je stressoren zullen weliswaar niet op wonderbaarlijke wijze verdwijnen door de aandacht op jezelf te richten, maar het herbergt wel de kracht om er veel evenwichtiger mee om te gaan dan wanneer je ze ziet als allesomvattende bedreigingen. Stel je bijvoorbeeld voor dat je in een grimmige relatie zit, of in een giftige werkomgeving. Wat weerhoudt je ervan om een pauze te nemen en je tijdelijk af te zonderen van je partner of baan? Meestal is het een mix van angst voor het onbekende en angst voor afwijzing. Maar door in zo'n situatie te blijven hangen en jezelf steeds meer te negeren, wijs je in feite jezelf af.
Als onderdeel van een tijdelijke onbereikbaarheid als gevolg van chronische stress, kan ik een bezoekje aan De Efteling van harte aanbevelen. Beeld: AJRMK
Je kunt er altijd voor kiezen om tijdelijk niet beschikbaar te zijn. Als je jezelf belangrijk genoeg maakt om dat te doen, geef je onvermijdelijk ook je grensbewaking en politie een broodnodige vakantie, en geef je jouw rechercheurs en sluipschutters de kans om weer eens in beweging te komen.
Bovendien is het altijd makkelijker om je situatie van een afstand te beoordelen dan wanneer je er middenin zit, vooral als er heftige emoties bij betrokken zijn. Je creëert dan omstandigheden waarin je de schijnwerpers op jezelf kunt richten, te beginnen met het herkennen van je lege-brandstoftank-signalen, die niets anders zijn dan jouw lichaam wat met jou communiceert en roept:
“Hallohoooo! Onze huidige situatie is ongezond voor ons! Haal ons hieruihuit!”
Hoe vertrouwder je wordt met je lichaam, hoe beter je begrijpt hoe het met jou communiceert – en hoe jij ermee kunt communiceren. Voor een dialoog heb je tenslotte altijd twee partijen nodig en als beide partijen elkaar over en weer de ruimte geven om zowel te spreken als luisteren, is er sprake van balans.
In het volgende hoofdstuk gaan we de relatie tussen chronische stress en pijn onderzoeken. Voor nu,
Vrolijke groetjes,
Erik Stout
[1] Ik zal geen voorbeelden noemen, omdat ik de menselijke verbeelding op dit gebied op geen enkele manier kan overtreffen.
[2] En wat een wonder is het dat we daar niet eens bewust over na hoeven te denken!
[3] In de natuur is dit waar. In menselijk gedrag zijn er gevallen bekend waarin dit niet helemaal het geval is.
[4] De theorie over het pijngevoel van een ontsteking is dat de persoon de bouwplaats met rust laat tijdens het herstelproces. Om soortgelijke redenen mag het grote publiek ook niet op een echte bouwplaats komen.
[5] Lees hier het verhaal over waarom de naam van de Amerikaanse honkballer Lou Gehrig synoniem is geworden met de auto-immuunziekte ALS.
Wil je meehelpen dit artikel up-to-date te houden?
Waardevolle lezer, aangezien we allemaal mensen zijn en dus verre van foutloos, is het altijd mogelijk dat de informatie in dit artikel verouderd of onjuist is gebleken. In het geval je hiervan op de hoogte bent, wil je dat dan svp aan ons melden via een reactie onder dit artikel of het contactformulier op de homepagina? Na verificatie wordt het artikel dan zo spoedig mogelijk aangepast. Alvast veel dank!