Hoe Hart en Bloedvaten Zich Aanpassen Aan Chronische Stress

Leestijd: 6 minuten

Herinner je je Merel nog uit het vorige hoofdstuk? Er werd meedogenloos op haar knoppen gedrukt door de situatie op haar werk. Dat betekent dat ze het grootste deel van de dag op scherp staat omdat haar stressreactie bijna continu wordt geactiveerd, wat kan leiden tot hart- en vaatziekten.

Wanneer een gek met een mes op je af komt rennen, verhoogt je stressreactie je hartslag en bloeddruk. Op die manier worden er meer bloed, glucose (oftewel brandstof) en zuurstof door je lichaam gepompt, op weg naar de plekken die dat het hardst nodig hebben: je beenspieren en longen.

Een verhoogde hartslag betekent dat het hart sneller en harder pompt dan normaal. Vervolgens stijgt ook de bloeddruk, wat maakt dat het bloed harder tegen de binnenwanden van de bloedvaten slaat (de slagaders meer dan de aderen).[1]

Deze aanpassingen zijn wenselijk wanneer we onszelf uit een levensbedreigende situatie moeten redden. Dat duurt meestal niet lang, waarna kan de homeostase terugkeren doordat zowel de hartslag als de bloeddruk dalen tot het basisniveau.

Maar wat gebeurt er met het hart en de bloedvaten wanneer, net als bij Merel, de stressreactie voortdurend wordt geactiveerd, zonder dat er daadwerkelijk sprake is van een acute levensbedreigende situatie?

Bij een chronische verhoging van de hartslag en bloeddruk gaan de bloedvaten op een gegeven moment verdikken omdat ze extra spierweefsel gaan produceren teneinde het aanhoudende harde klappen van het bloed tegen de binnenwanden te weerstaan. Het gevolg hiervan is echter dat die wanden almaar stugger worden, waardoor bij elke nieuwe stressreactie steeds meer druk nodig is om het bloed door de bloedvaten te pompen (vergelijk het met een tennisbal door een tuinslang proberen te blazen). Dat kan een vicieuze cirkel creëren die resulteert in hypertensie (chronisch verhoogde bloeddruk) als de wanden steeds dikker worden. Bovendien, omdat het hart per slot van rekening een spier is, kan het op een gegeven moment versleten en uitgeput raken.[2]

Een tweede probleem dat zich kan voordoen, is dat het onophoudelijke, harde slaan van het bloed tegen de wanden, kleine scheurtjes en littekens veroorzaakt die uiteindelijk gaan ontsteken. Helaas werken die ontstekingen als een magneet op glucose-, cholesterol- en vetdeeltjes, die zich kunnen gaan hechten aan wat vervolgens een plaque wordt; een groeiende bult aan de binnenkant van het bloedvat. Het vernauwd en daardoor hebben we nu een verhoogd risico op verstopping (en bovendien is er meer bloeddruk nodig om het bloed door die vernauwing in het bloedvat te pompen).[3]

Maar wacht, er is meer! Als we een langdurige verhoogde bloeddruk hebben en we combineren dat met een vetrijk dieet, kunnen we onze bloedvaten nog meer beschadigen dan met één van beide afzonderlijk. Een hoog vetgehalte betekent immers dat er een enorme hoeveelheid vet- en cholesteroldeeltjes in ons bloed rondzweeft, klaar om zich te hechten aan elke ontsteking die ze in onze bloedvaten aantreffen. Bovendien hebben we nu ook het risico vergroot op beschadiging van onze kransslagaders, de bloedvaten die ons hart van bloed voorzien.[4]

Onder gezonde omstandigheden, wanneer op onze knoppen wordt gedrukt en een stressreactie wordt geactiveerd om te vluchten of onszelf uit een gevaarlijke situatie te bevechten, verwijden de kransslagaders zich. Dat is omdat het hart, om een verhoogde hartslag vol te kunnen houden, zelf natuurlijk ook meer brandstof, zuurstof en energie nodig heeft. Wanneer de kransslagaders echter beschadigd raken, gaan ze precies het tegenovergestelde doen van wat we graag willen: ze gaan zich vernauwen.[5]

Dat betekent feitelijk dat op het moment dat het hart meer bloed nodig heeft om een verhoogde hartslag te handhaven, het in werkelijkheid juist minder bloed ontvangt. Net zoals wij moeite hebben met ademhalen als onze luchtwegen vernauwd of geblokkeerd zijn, heeft het hart moeite met ‘ademen’ door vernauwde of geblokkeerde kransslagaders. Dat kan leiden tot meerdere symptomen, waarvan een hartaanval de meest ernstige is.[6]

Nog een andere mogelijkheid is dat we midden in de nacht wakker worden, badend in het zweet, omdat ons hart tekeer gaat als een doodsbang paard. Met andere woorden, we ervaren hartkloppingen terwijl we ons in de veiligheid van onze eigen slaapkamer bevinden. Maar als medisch onderzoek in het ziekenhuis uitwijst dat ons hart vanuit puur biologisch oogpunt in orde lijkt, waar komen die hartkloppingen dan vandaan? Want zo'n diagnose laat ze niet zomaar verdwijnen. Laten we terugkeren naar Merel om daar dieper op in te gaan.

Stel dat haar werkplek zo'n grote stressor is geworden, dat alleen al de gedachte eraan op haar knoppen drukt en een stressreactie triggert. In dat stadium is de kans groot dat ze ook dromen, of eerder nachtmerries, over het kantoor heeft. En dat soort dromen kunnen net zo goed op haar knoppen drukken als wanneer ze er fysiek aanwezig is, met een gevoel van hartkloppingen als mogelijk gevolg.

Dat kan nog erger worden als ze niet bewust de link legt tussen haar nachtmerries en de hartkloppingen en medisch onderzoek uitwijst dat ‘haar hart in orde is’. Want niet alleen ervaart ze duidelijk haar hartkloppingen, maar nu kan er ook nog angst gaan ontstaan door onduidelijkheid over de oorzaak daarvan. Bovendien kan ze zich onbegrepen voelen door het medisch personeel omdat ze zich niet gehoord voelt.

Al deze omstandigheden kunnen stressoren worden, waardoor nog vaker per dag op haar knoppen wordt gedrukt. Je ziet hier de mogelijkheid van een kwaadaardige vicieuze cirkel ontstaan.

De cover van het Anthrax-album ***State Of Euphoria*** is een treffende illustratie van een vicieuze cirkel van toenemende stress.

Er zijn een paar verschillende symptomen die een onderliggend probleem met ons hart of onze bloedvaten kunnen onthullen. Wat ze echter met elkaar gemeen hebben, is dat hun intensiteit niet verandert, ongeacht of we van houding veranderen (bijvoorbeeld van zitten naar liggen).

Wanneer je dus ernstige of aanhoudende pijn op de borst ervaart, ga dan zo snel mogelijk naar de spoedeisende hulp.

Bij aanhoudende pijn in de nek of kaak, schouder of arm, aanhoudende snelle hartslag, kortademigheid, misselijkheid en braken, zweten en vermoeidheid, laat je dan medisch onderzoeken en behandelen indien nodig.

Ervaar je echter een van de bovenstaande symptomen, maar alle medische onderzoeken vallen negatief uit, dan is het wellicht een goed idee om al je huidige levensaspecten te onderzoeken met behulp van deze vragenlijst. Het biedt een methode om te onderzoeken hoe je op dit moment voelt over elk aspect van je leven, door er voedende of ziekmakende gevoelens aan toe te schrijven. Als een levensaspect overwegend ziekmakende gevoelens bij je oproept, is de kans groot dat je te maken hebt met een langdurige stressor. Zodra je dat weet, heb je in ieder geval de mogelijkheid gecreëerd om verandering aan te brengen in dat specifieke levensaspect.

Tot slot spreekt het voor zich dat problemen met hart en bloedvaten vaak hand in hand gaan met diegenen onder ons die niet zo veel geluk hebben in het leven en daardoor vaker chronische stress ervaren. Wees daarom niet streng voor anderen, of voor jezelf, wanneer je zogenaamd ongezonde beslissingen neemt (zoals eten of roken om een emotionele leegte te vullen).

Wij zijn nu eenmaal complexe wezens en als we willen helpen om van ongezond gedrag af te komen, kunnen we het beste zelf het goede voorbeeld geven. Iemand dwingen tot gedragsverandering of therapie werkt meestal averechts. Laten we eerst maar eens leren om zonder oordeel te kijken, zowel naar onszelf als naar anderen, zodat we kunnen gaan beginnen elkaar als mens te behandelen. Dat is een grotere garantie voor een aangenamer leven dan welke vorm van dwang dan ook.

Het volgende hoofdstuk behandelt de aanpassingen van het ademhalingssysteem aan chronische stress. Tot die tijd,

Vrolijke groetjes,
Erik Stout

Referenties:

[1] Dr. Robert M. Sapolsky – Waarom Zebra’s Geen Maagzweer Hebben (chapter 3)

[2] Ibid.

[3] Ibid.

[4] Ibid.

[5] Ibid.

[6] Mayo Clinic website over Myocardial Ischemia (verminderde bloedstroom naar het hart).

Wil je meehelpen dit artikel up-to-date te houden?

Waardevolle lezer, aangezien we allemaal mensen zijn en dus verre van foutloos, is het altijd mogelijk dat de informatie in dit artikel verouderd of onjuist is gebleken. In het geval je hiervan op de hoogte bent, wil je dat dan svp aan ons melden via een reactie onder dit artikel of het contactformulier? Na verificatie wordt het artikel dan zo spoedig mogelijk aangepast. Alvast veel dank!

Plezier Met Stress 2.9

De vrolijk Equilibrium website is nog in ontwikkeling.