Plezier Met Stress 2.10
Hoe Chronische Stress Ons Ademhalingsvermogen Beïnvloedt
Leestijd: 8 minuten
Illustratie anatomie: love4music1972
Onze longen en luchtwegen, oftewel ons ademhalingsstelsel, spelen een cruciale rol bij ons vermogen om te vluchten of vechten uit een levensbedreigende situatie. Longen en luchtwegen zijn op zichzelf echter passief; ze hebben spieren nodig zodat zij kunnen ademen. Bovendien hebben longen en luchtwegen, net als de meeste lichaamsweefsels, zuurstof nodig om hun werk te doen – wat via ons bloed wordt aangevoerd. Zo zien we meteen dat ons ademhalingsstelsel nauw verbonden is met ons hart- en vaatstelsel en onze skeletspieren – twee systemen die zeer gevoelig zijn voor stress en de ontwikkeling van stoornissen wanneer stress chronisch wordt.
Een logische conclusie is daarom dat ons ademhalingsvermogen niet alleen afhangt van de toestand van onze longen en luchtwegen. Bovendien wordt de nauwe onderlinge verbondenheid van elk deel van ons lichaam – en geest – nu ook duidelijk.
Ademhalen Is Een Continue, Cyclische Beweging
Ons middenrif, of diafragma, is de belangrijkste spier voor ons ademhalingsvermogen. Het is een platte, koepelvormige spier die onze romp verdeelt in de bovenste borstholte en de buikholte eronder.[1] De bovenkant van het middenrif is verbonden met de onderkant van onze longen. Aan de onderkant hecht de spier zich aan het laagste punt van ons borstbeen en loopt via de ribbenboog (beiderzijds) naar de voorkant van de wervels in onze onderrug.
De spiercellen van het middenrif lopen van boven naar beneden. Als de spier samentrekt, dan wordt de bovenkant van de koepel omlaag getrokken. Aangezien de onderkant van de longen aan de koepel vast zit, worden die ook omlaag getrokken. Op die manier wordt lucht in de longen gezogen, net zoals wanneer we beide zijden van een accordeon of de handvatten van een blaasbalg uit elkaar trekken. Deze inademingsbeweging wordt buikademhaling genoemd; wanneer het middenrif aanspant en de onderkant van de longen naar beneden trekt, steken onze darmen (in de buik achter onze navel) meestal een beetje naar voren. Dat komt omdat ze niet naar beneden (bekkenbodem), naar achter (wervelkolom) of naar opzij (ribbenkast) kunnen bewegen.
Houd er rekening mee dat onze middenrifspier, net als onze hartspier, continu functioneert vanaf het moment dat we geboren worden totdat we onze laatste adem uitblazen.
Illustratie: OpenClipart-Vectors
Een andere belangrijke spiergroep voor onze ademhaling bevindt zich tussen onze ribben (de zogenaamde intercostale spieren, want het Latijnse woord voor rib is: costa). Dat komt doordat de longen ook aan de binnenkant van onze ribbenkast vastzitten. Deze intercostale spieren helpen de ribbenkast uit te zetten om in te ademen en samen te trekken om uit te ademen. Dit wordt borstademhaling genoemd.
Uitademen is meestal een automatisch proces omdat longweefsel een zekere elasticiteit heeft. Maar als je denkt aan mensen die hoesten, niezen, zingen, een grote boodschap doen op het toilet, of bijvoorbeeld een ballon opblazen, dan gebruiken we vooral onze buikspieren om krachtig uit te ademen.
Tot slot zijn er de hulpademhalingsspieren. Deze helpen bij het uitzetten van de ribbenkast wanneer de behoefte aan lucht groter is dan normaal, bijvoorbeeld tijdens inspanning of bij long- en/of luchtwegproblemen. Deze spieren bevinden zich op onze borst, rond onze nek en op onze rug. Ze verbinden de ribben met het borstbeen, de sleutelbeenderen, de nekwervels, de achterkant van de schedel, de bovenarm, het schouderblad of de onderrug.
Alle spieren die iets met onze ademhaling te maken hebben, worden geclassificeerd als skeletspieren. En net als alle andere skeletspieren in ons lichaam spannen ze zich aan onder stress, d.w.z. wanneer op onze knoppen wordt gedrukt. Daarom zijn ze even vatbaar voor de bekende stekelspier-aandoeningen die de kop op kunnen steken als gevolg van een continu indrukken van onze knoppen.
Zo wordt de meeste van onze huidige, door stress veroorzaakte spierspanning veroorzaakt door psychologische of psychosociale stressoren, in plaats van fysieke. Vooral de spieren in onze nek en schouders, onderrug, borst en buik worden getroffen;[2] precies de gebieden waar vrijwel al onze ademhalingsspieren zich bevinden. Wanneer deze stijf worden of niet goed functioneren, raken we sneller buiten adem dan wanneer we in een kalme gemoedstoestand zijn – vooral tijdens fysieke inspanning. Bovendien, als iemand lijdt aan ademhalingsaandoeningen zoals astma of COPD, dragen slecht functionerende ademhalingsspieren alleen maar bij aan het gevoel van kortademigheid.
Een ander effect van het continu indrukken van knoppen is dat ons lichaam steeds meer een verdedigende houding aanneemt, zoals een bokser in een gevecht. We begraven ons hoofd tussen onze schouders, ons looppatroon wordt stijf en, net als Merel, lijken we steeds meer op de Klokkenluider van de Notre Dame. In deze voorovergebogen positie wordt de ruimte in de borstkas kleiner waardoor de longen minder ruimte hebben om zich met lucht te vullen, met als mogelijke gevolgen een onvermogen om diep te ademen en kortademigheid. Dus wat in het begin slechts lijkt op stramme, stijve, en wellicht pijnlijke spieren, kan eventueel leiden tot ademhalingsaandoeningen zoals hyperventilatie, apneu of een slechte gasuitwisseling en zelfs tot ernstige hart- en vaatziekten.[3]
Beeld: RyanMcGuire
Hart, Bloed, en Ademen
Hart- en vaatziekten zijn nauw verbonden met chronische stress[4] en kunnen een negatieve invloed hebben op onze bloedstroom. Toch zijn we afhankelijk van bloed om zuurstof naar alle cellen in ons lichaam te transporteren. Wanneer de bloedstroom afneemt, betekent dit dat er op elk moment minder zuurstof kan worden getransporteerd dan in gezonde omstandigheden, wat zich kan uiten in kortademigheid of hyperventilatie tijdens fysiek veeleisende taken – of stress.
Dan is er nog het bloed zelf dat ‘ziek’ kan worden. Bloedarmoede kan leiden tot kortademigheid, omdat dit het aantal rode bloedcellen aanzienlijk verlaagt, en laten die nu net de dragers zijn van zuurstofmoleculen door het lichaam. Dit is slechts om aan te tonen dat onze longen en luchtwegen fysiologisch gezien best in orde kunnen zijn, maar we toch moeite kunnen hebben met ademen.
Dan Is Er Ook Nog Ons Immuunsysteem…
… dat, wanneer het door chronische stress niet meer goed functioneert, kan leiden tot een verhoogde vatbaarheid voor ontstekingen van de longen en luchtwegen zoals astma, longontsteking of bronchitis. Deze aandoeningen kunnen leiden tot vernauwing van de luchtwegen door overmatige slijmproductie of een ophoping van vocht in de longen; twee oorzaken die ons vermogen tot ademen kunnen belemmeren.
Angst En Andere Psychologische Factoren Bij Een Gevoel Van Kortademigheid
Wanneer we onder stress staan en vooral wanneer deze langdurig is en door angst wordt veroorzaakt, is het niet ongebruikelijk om een gewoonte te ontwikkelen van oppervlakkige borstademhaling – soms zelfs tot het punt van hyperventilatie. We ademen dan voornamelijk door onze mond, zijn ons meestal niet bewust van de manier waarop we ademen[5] en vaak gaan dergelijke ademhalingspatronen gepaard met een gebogen lichaamshouding (soms zelfs met een vervormd looppatroon met snelle, kleine stapjes).
Andere psychologische oorzaken die hyperventilatie, hoesten of kortademigheid kunnen veroorzaken zijn: angst- of paniekaanvallen, depressie, psychologische stress (zoals Merel ervaart) of posttraumatische stressstoornis (PTSS).[6]
Illustratie: sabrinabelle
Indien chronische stress leidt tot aanzet of intensivering van gewoontes als roken, alcohol nuttigen, of eten om onszelf even ‘goed’ te voelen, kunnen er op termijn ook stoornissen gaan optreden in onze longen en luchtwegen.
Als Merel de ene sigaret met de andere aansteekt vernietigt ze in feite de longblaasjes in haar longen, waar de gasuitwisseling plaatsvindt. Omdat dit proces onomkeerbaar is, zullen ademhalingsproblemen en veranderingen in haar ademhalingspatroon zich waarschijnlijk op een gegeven moment openbaren. Afhankelijk van haar angstniveau en (het gebrek aan) zelfbewustzijn, kunnen deze veranderingen optreden zonder dat ze zich daarvan bewust is – zelfs als een piepende ademhaling inmiddels onderdeel is geworden van haar normale adempatroon.
Als ze daarentegen probeert haar verdriet te verdrinken in alcohol, komt er nog meer cortisol bij de toch al overmatige hoeveelheden die in haar lichaam vrijkomen door de onophoudelijke activering van de stressreactie. Als dat lang genoeg duurt, kan elke stressreactie zelf een nieuwe stressreactie in gang zetten.
En als ze als coping mechanisme te veel gaat eten, kunnen ziektes als diabetes type 2 en obesitas op de loer liggen. Deze kunnen vaak ook een negatief effect hebben op de longen en/of luchtwegen.
Hyperventilatie, Maar Er Is ‘Niets Mis’
Net zoals hartkloppingen kunnen worden veroorzaakt door een stressor, kan hyperventilatie dat ook. En als we ons er, net als bij hartkloppingen, niet bewust van zijn dat de hyperventilatie door een stressor is veroorzaakt (bijvoorbeeld een vluchtige stressgedachte), kunnen we bang worden dat er iets mis is met onze longen en/of luchtwegen. Als medisch onderzoek vervolgens uitwijst dat er vanuit fysiologisch oogpunt niets aan de hand is, kunnen we nog angstiger worden wanneer de hyperventilatie blijft terugkeren. Onze knoppen worden overgevoelig, vooral wanneer we ons te veel op onze ademhaling gaan concentreren. Dit verhoogde bewustzijn kan het ademen zelfs nog moeilijker maken waarmee een zichzelf vervullende voorspelling wordt gecreëerd, want alleen maar eraan denken dat we niet kunnen ademen heeft nu de potentie om een stressreactie in gang te zetten.[7]
Wat Te Doen Als Ademen Moeilijk Wordt
Hoesten bij een griep of verkoudheid bijvoorbeeld is meestal niet gevaarlijk en wordt niet als problematisch ervaren. We hebben allemaal wel eens last van hoesten, niezen, piepen of kortademigheid en over het algemeen is dat noch een oorzaak, noch een gevolg van potentieel gevaarlijke ziekten.
Wanneer hoesten of ademhalingsproblemen optreden zonder dat er een duidelijke oorzaak is (bijvoorbeeld verkoudheid of griep), wanneer ze langer dan twee weken aanhouden of wanneer ze verergeren, neem dan contact op met je huisarts en laat je onderzoeken.
Wanneer je het ene moment niet hoest en vijf minuten later het gevoel hebt dat je je hart en longen eruit hoest zonder dat het ophoud, of bij plotseling optredende, heftige kortademigheid (zeker in combinatie met pijn in de borst), ga dan zo snel mogelijk naar de dichtstbijzijnde spoedeisende hulp voor medisch onderzoek.
In alle gevallen geldt: wees bewust van jezelf en wees verstandig.
Wees bewust en verstandig. Illustratie: Hopestar21
Mocht het onderzoek door de huisarts of de spoedeisende hulp geen resultaten opleveren, wat betekent dat er vanuit fysiologisch oogpunt geen problemen lijken te zijn, dan is het belangrijk om te onderzoeken hoe groot de kans is dat er onophoudelijk op je knoppen wordt gedrukt.[8] Wanneer je merkt dat een bepaalde persoon of omgeving dat inderdaad doet, kan het simpele identificeren van de bron van je klachten al helende krachten genereren. Maar zelfs als dat niet meteen het geval is, heb je in ieder geval de mogelijkheid gecreëerd om te zien hoe je jouw betrokkenheid bij die persoon of omgeving kunt veranderen.
En dat is beter dan het gevoel geen keus te hebben, vooral als het om onze gezondheid gaat.
Vrolijke groetjes,
Erik
Noot & Referenties:
[1] In de borstholte bevinden zich voornamelijk het hart en de longen, terwijl in de buikholte de organen van het spijsverteringsstelsel, het urogenitale stelsel en het voortplantingsstelsel zitten.
[2] https://neurolaunch.com/stress-can-cause-the-body-to-tense-up-as-a-defense-mechanism/
[3] https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0272523121003221
[4] https://vrolijkequilibrium.nl/blog-1/2025/5/24/plezier-met-stress-29
[5] https://neurolaunch.com/shortness-of-breath-causes/
[6] https://neurolaunch.com/i-can-breathe-but-i-feel-like-i-cant/
[7] https://neurolaunch.com/shortness-of-breath-causes/
[8] Deze vragenlijst helpt je om al je huidige levensaspecten in kaart te brengen door er voedende of ziekmakende gevoelens aan toe te schrijven. Als een levensaspect op dit moment overwegend ziekmakende gevoelens bij je oproept, is de kans groot dat je te maken hebt met een langdurige stressor.
Wil je meehelpen dit artikel up-to-date te houden?
Waardevolle lezer, aangezien we allemaal mensen zijn en dus verre van foutloos, is het altijd mogelijk dat de informatie in dit artikel verouderd of onjuist is gebleken. In het geval je hiervan op de hoogte bent, wil je dat dan svp aan ons melden via een reactie onder dit artikel of het contactformulier? Na verificatie wordt het artikel dan zo spoedig mogelijk aangepast. Alvast veel dank!